De oorsprong van het Nederlands.

Vele taalinformatie op pagina's Oostenrijks 'Institut fur Nederlandistik'

Nederlands is in Wenen een universitaire studie

Door ANDRÉ HORLINGS

(29 september 1997) Toen de Romeinen rond het begin van de jaartelling het Nederlandse grondgebied bezetten troffen ze hier Germaanse stammen aan. Welke taal die spraken is onbekend, maar het was in elk geval geen Nederlands. Het begin van het Nederlands taalgebruik wordt door de wetenschap rond 700 na Christus gesitueerd. Wel heeft onze taal zijn oorsprong in de Germaanse taalfamilie.

Een overvloed aan wetenswaardigheden over onze taal is te vinden in een omvangrijke 'Reisgids door het labyrint van de geschiedenis van het Nederlands' (niet meer aanwezig of toegankelijk) op een site in... Oostenrijk. Verrassend is niet alleen dat de Universiteit van Wenen een 'Institut fur Nederlandistik' (2009: Institut für Europäische und Vergleichende Sprach- und Literaturwissenschaft, Abt. Nederlandistik) blijkt te bezitten, met ruim 130 studenten Nederlands, maar vooral ook dat de Duits- en Nederlandstalige Internet-pagina's een enorme hoeveelheid links bevatten naar alle mogelijke bronnen die wereldwijd over het Nederlands op het Web te vinden zijn. En over verwante talen als Fries en Afrikaans.

Oostenrijk

,,Hebban alla vogala nestas hagunnan'' is de oudst bekende Nederlandse tekst, rond 1100 geschreven door een West-Vlaamse monnik in een klooster in het Engelse Rochester. De betekenis: ,,Alle vogels zijn met hun nesten begonnen, behalve jij en ik. Waar wachten we nog op? >

De vakgroep Nederlands in Wenen bestaat vier jaar. ,,De universiteit had bedacht dat ze dat maar eens moesten proberen, onder andere omdat Oostenrijk toen lid werd van de Europese Unie'', laat medewerker Matthias Huening desgevraagd per e-mail weten. ,,Sinds juli zijn we geen 'Studienversuch', geen experiment meer, maar een echte 'Studienrichtung'. Officieel (nog?) onderdeel van de germanistiek, dat wel, maar toch betrekkelijk zelfstandig. We hebben een volledige opleiding tot neerlandicus, met lectoren voor de taalverwerving en de 'Landeskunde'.''
Huening zelf is Duitser. Hij studeerde Duits en Nederlands in Bonn, Keulen en Leiden en werkte vier jaar aan de Leidse universiteit, voordat hij in 1995 naar Oostenrijk vertrok. In Wenen doceert hij taalkunde.
Het Internet ziet hij als een mogelijkheid om 'in den vreemde' op de hoogte te blijven van zijn vakgebied. ,,Grenzen vervagen, de wereld wordt een dorp. En dat is heel mooi voor ons, want geografisch zijn we natuurlijk ver weg van Nederland en Vlaanderen. We proberen via Internet informatie te verstrekken over deze landen, over de Nederlandse en Vlaamse literatuur en over de Nederlandse taal. In eerste instantie voor mensen buiten Nederland, voor mensen die Nederlands willen leren en voor mensen die om wat voor reden ook belangstelling hebben voor Nederland en Belgie.''

Geschiedenis

Het Nederlands grondgebied na de Vrede van Munster in 1648 >

Het project 'Geschiedenis van het Nederlands' is een uitvloeisel van een werkcollege dat in de winter 1996/'97 gehouden werd. Via colleges werden de studenten vertrouwd gemaakt met de belangrijkste aspecten van de geschiedenis van de Nederlandse taal. Daarnaast moesten zij de verworven kennis presenteren via Internet. Voor elk deelonderwerp werden korte samenvattingen verzorgd en aangevuld met links naar nadere informatie.
,,Deze 'Geschiedenis' heeft geen inhoudelijke pretenties. U zult hier niets vinden dat niet ook (en vaak beter) in de bekende standaardwerken staat'', wordt relativerend toegevoegd. Dat neemt niet weg dat het een gedegen werkstuk is geworden, waar taalkundigen ongetwijfeld veel informatie kunnen vinden, maar waar het ook voor gewone belangstellenden interessant surfen is, al zal de materie hen af en toe boven de pet gaan.
In grote lijnen komen zeven onderwerpen aan de orde: de voorgeschiedenis van het Nederlands, Gotisch, Oudnederlands, Middelnederlands, de 16e t/m 18e eeuw en de 19e en 20e eeuw. Overal zijn doorverwijzingen te vinden, zoals naar de karakterisering van de Germaanse taalfamilie, de kenmerken van het Oud-Nederlands, de meest waarschijnlijke uitspraak van Middelnederlandse woorden, de eerste grammatica die werd vastgelegd en de invloed van het Frans op het Brussels Nederlands. Er worden achtergronden gegeven van de Statenvertaling van de Bijbel, waartoe opdracht werd gegeven op de Synode van Dordrecht (1618-'19).
Het Nederlands was toen nog nauwelijks aan regels gebonden; de vele verschillende dialecten moesten op een lijn worden gebracht.

Friesland

Twee Friezen, twee Oost-Vlamingen, een Zeeuw en een Hollander verhuisden naar Leiden, sloten compromissen over spelling, grammatica en woordgebruik en stelden het resultaat ter beschikking van 'oversieners'; uit elk gewest een deskundige. ,,Behalve uit Drenthe en Overijssel, die zich lieten excuseren, omdat ze geen mensen met de nodige theologische en letterkundige opleiding konden vinden. Op deze manier kwamen de oostelijke dialecten nauwelijks in de vertaling terecht.'' Met het project werd een gemeenschappelijke basis voor een eenheidstaal gelegd.

Verwijzingen

Uiteraard zijn op de site ook bijzonderheden te vinden over het dagelijks werk van het Institut fur Nederlandistik. De pagina's met links zijn zeker een bookmark waard, omdat bij de vele verwijzingen vrijwel geen aspect van het Nederlands wordt overgeslagen. Een ruwe greep: 'De Nederlandse Letteren' over literatuur,schrijvers en dichters; de rubriek 'Letteren' van de Vlaamse krant De Standaard, met veel recensies; een interview met Willem Frederik Hermans door de Poolse Neerlandicus A. Dabrowka; de site van het Genootschap 'Onze Taal'; een Engelstalige cursus Nederlands, het ABC van de nieuwe spelling, adressen van vakgroepen Neerlandistiek; bibliotheken overal ter wereld en ga zo maar door.
Veel toevallige bezoekers blijken verrast, zo wordt duidelijk in het gastenboek: ,,Ik voel me zeer vereerd dat er in Oostenrijk mensen Nederlands willen studeren''; ,,Vooral ook doorgaan met Fries!''; ,,Diese Einrichtung ist echt toll, da sieht man wieder einmal wievele Menschen an uns Nederlandisten interessiert sind''; ,,First class contribution to Dutch Studies''; ,,Ek woon naby Kaapstad en my moedertaal is Afrikaans. Ek is baie geinteresseerd om te weet waar daar orals projekte oor Afrikaans aan die gang is''. En de vraag: ,,Gibt es in Nijmegen ein Afrika-Museum?''.

DUTCH COURAGE'S PRODUCTIONS
Documentaires: Arnhem Spookstad | Rees: De verzwegen deportatie | Kriegsgefangenenpost | Drama SS Pavon
Publicaties: Artikelen en features | Krapulistische oprispingen | 100 jaar Apeldoornse Courant
Webcams: World Webcam Monitor > Unprotected webcams > Cruiseship cams > List of webcams and more
Media: Press > TV > Radio & video > Twitter and more
World: Atlas | Natural events | Weather > Climate change | Disasters > Earth's End
Various: Dutch Courage's Boeken | Guitar at Charles Bridge | Contact

Aangepast zoeken