David Barnouw voegt weinig toe aan kennis over gefrustreerde Nazi-leider
Rost blijft raadsel in biografie
Door ANDRÉ HORLINGS
(28 oktober 1994) Meinoud Marinus Rost van Tonningen > (1894-1945) was fout tot het bittere
einde. Dat was bekend. De 'tweede plaatsvervanger van de Leider' in de NSB liet
nimmer twijfel bestaan aan zijn Grootgermaanse aspiraties en z'n trouw aan Hitler. Hij
had uitstekende relaties met Seyss-Inquart, Rauter en Himmler en hij liet geen
gelegenheid voorbij gaan om aan te tonen dat hij Mussert volstrekt incapabel achtte. Na
zijn dood hield zijn weduwe (en tweede vrouw) Florrie zijn nagedachtenis in ere in een
doorlopende reeks van processen vanwege het aanstichten tot rassenhaat.De gisteren verschenen biografie van David Barnouw, 'Rost van Tonningen - Fout tot het bittere eind', voegt aan dat beeld maar weinig toe. De medewerker van het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie volgt plichtmatig de levensloop van de veelbelovende diplomaat die, niet gespeend van idealisme, vertegenwoordiger van de Volkenbond werd in Wenen. Rost raakte er besmet door het welig tierende antisemitisme en sloot zich in 1936 aan bij de NSB. Een jaar later kwam hij in de Tweede Kamer, waar zijn meest geruchtmakende optreden een vechtpartij was. Hij werd hoofdredacteur van de partijkrant Het Nationale Dagblad en zijn belangrijkste functie in de oorlog was president van de Nederlandsche Bank. Uiteindelijk maakte Rost van Tonningen in de Scheveningse strafgevangenis een einde aan zijn leven door van de balustrade van de eerste verdieping te springen, maar zijn weduwe houdt vol dat hij vermoord werd.
Opzienbarende onthullingen ontbreken in het boek. Barnouw schetst het beeld van een fanatieke nazi, die voortdurend werd gefrustreerd in zijn ambities omdat het NSB-kader waarvan hij uiteindelijk afhankelijk was veel minder radicaal was, terwijl de Duitse leiders waarvan hij steun verwachtte niet al hun kaarten op Rost wilden zetten. Alles wat hij aanpakte mislukte, maar altijd kregen anderen de schuld. De 'nette' NSB-krant kwam niet van de grond. De Nederlandse Oost Compagnie, waarin o.a. voor Nederlandse boeren een belangrijke rol was weggelegd bij de ontsluiting van veroverde Russische en Baltische gebieden, werd een fiasco waarbij miljoenen Nederlandse guldens in een bodemloze put verdwenen. Zelfs toen het (verder onbetekenende) bureau van Bijzondere Economische Zaken, waarvan hij secretaris-generaal was, werd opgewaardeerd tot een Ministerium für besondere wirtschaftliche Aufgaben, mocht dat van Seyss-Inquart niet openbaar worden gemaakt.
Afstammingsproblemen
Zijn allergrootste wens was de SS in Nederland te leiden. Hij was er ongetwijfeld geschikt voor, maar hij kwam er niet voor in aanmerking vanwege.... vraagtekens over zijn stamboom. ,,Niet bewezen, maar ook niet te weerleggen'' was dat in het bloed van de in Soerabaja geboren Rost sporen te vinden zouden zijn van Indische voorouders, negers uit Zuid-Afrika; zelfs joden. Voor het lidmaatschap van de SS was een complete kwartierstaat (stamboom) nodig tot 1800; voor een hogere functie ging men terug tot 1750. Tijdens de oorlog was onderzoek in Indië onmogelijk, maar op het hoofdkwartier van de NSB had men het spottend over 'Sinjo-Rost'; een sinjo is een Indo-europese jongen.Nog steeds bestaande vragen over Rost worden door Barnouw nauwelijks beantwoord. Hij haalt een reeks stuitende citaten aan, uit toespraken en publicaties, die er geen twijfel over laten dat Rost een onvervalste antisemiet was. Maar of hij wist van de systematische vernietiging van joden ,,zal wel altijd een raadsel blijven; hij ging weliswaar om met mensen die het wèl wisten, bijvoorbeeld Himmler, maar het is de vraag of hij in vertrouwen is genomen. Zijn betiteling van joden als 'ongedierte' geeft wel aan wat hij dacht en het was hem ook bekend wat er met ongedierte gebeurde''.
Altijd getuigde Rost van een heilig geloof in het nationaal-socialisme. Des te intrigerender is het dat zijn jongste dochter uit z'n eerste huwelijk in de jaren '50 bij weduwe Florrie de dagboeken van haar vader in mocht zien en las dat hij al in 1941 aan die nazi-gezindheid twijfelde, maar ,,het is niet aannemelijk dat dit dagboek door zijn tweede vrouw openbaar zal worden gemaakt''. De eerste vrouw van Rost had trouwens onderduikers in huis en kreeg later een verzetspensioen. Eén van zijn broers bracht het na de oorlog zelfs tot chef van het Militair Huis van de koningin; hij was ook toeziend voogd over de drie zoons van Florrie, die op school elke dag in elkaar werden geslagen.
Scheveningen
Op 5 juni 1945 werd Rost van Tonningen in de strafgevangenis van Scheveningen afgeleverd; op 6 juni was hij dood. Intrigerend is een verder niet uitgewerkte opmerking dat daar in die tijd een waar schrikbewind heerste: de bewakers, die later allemaal veroordeeld werden wegens diefstal, lieten op zondag het publiek meedoen aan hun mishandelingen.Maar ook de kwestie of Rost om het leven kwam door moord of zelfmoord wordt niet bevredigend opgelost. Barnouw verwijst naar een reconstructie van zijn overlijden in NRC Handelsblad in 1990, waarin onder meer een ex-bewaker aan het woord komt die vertelde: 'Hij stapte op de balustrade af en gooide zich er met zijn hoofd voorover overheen'. ,,Zonder betrouwbare getuigenverklaringen die op het tegendeel wijzen kan niet anders worden geconcludeerd dan dat hij zelfmoord pleegde'', is Barnouws conclusie. Maar het is op z'n minst verwarrend dat zonder enige toelichting in het boek een anonieme briefkaart uit 1993 is afgedrukt, waarin een 'ex-bewaker' meldt dat Rost naar beneden is gegooid, dat hem bekend is door wie en dat het voor de geschiedschrijving 'wel van importantie is om de echte waarheid door te geven'.
David Barnouw: 'Rost van Tonningen - Fout tot het bittere eind'. Uitgeverij Walburg Pers
DUTCH COURAGE'S PRODUCTIONS
Documentaires: Arnhem Spookstad | Rees: De verzwegen deportatie | Kriegsgefangenenpost | Drama SS Pavon
Publicaties: Artikelen en features | Krapulistische oprispingen | 100 jaar Apeldoornse Courant
Webcams: World Webcam Monitor > Unprotected webcams > Cruiseship cams > List of webcams and more
Media: Press > TV > Radio & video > Twitter and more
World: Atlas | Natural events | Weather > Climate change | Disasters > Earth's End
Various: Dutch Courage's Boeken | Guitar at Charles Bridge | Contact
Aangepast zoeken