NASA brengt spoorboekje van satellieten driedimensionaal in beeld

De aarde heeft een ring

Door ANDRÉ HORLINGS

(22 augustus 1998) Wie na het donker worden weleens naar het nachtelijk uitspansel kijkt, bijvoorbeeld om een vallende ster te ontdekken, zal ze ongetwijfeld weleens hebben gezien: satellieten. Je hoeft er alleen maar op te wachten. Plotseling wordt aan de donkere hemel een wit stipje ontdekt, dat zich met een redelijke snelheid richting horizon spoedt. Maar of het nou de Russische Mir is, de Amerikaanse Space Shuttle, de GPS B11-02 of de NOAA 10, en welke banen ze precies volgen, is meestal onbekend.
Er bevinden zich meer dan 2500 kunstmanen in een baan om de aarde, actief of afgeschreven, om nog maar te zwijgen over het ruimteschroot. Het overgrote deel is te klein om vanaf de aarde zichtbaar te zijn. De Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA heeft een spectaculaire site geopend, Satellite Tracking, waarin de 'spoorboekjes' van meer dan 500 grotere satellieten zijn verwerkt. Zelfs is het mogelijk een actueel, 'driedimensionaal' beeld vanuit de ruimte op te roepen, met uitzicht op de aarde en de honderden lichtpuntjes die er omheen draaien. De beweging kan trouwens 'zichtbaar' worden gemaakt door via Options een Update Rate te kiezen tussen een kwart seconde en een minuut, en dan is met kleine schokjes de verplaatsing te zien. De beweging kan naar keuze 100 of 1000 keer worden versneld door vanaf Options naar Timing te gaan.

Ring rond de aarde

ring

De geostationaire satellieten, die boven de evenaar precies met de aarde meedraaien, vormen op de trackingsite van de NASA samen een ring.

Het beeld vanuit de ruimte maakt duidelijk dat Saturnus niet de enige planeet met ringen is. Buitenaardse wezens zullen ook rond de aarde een 'ring' ontdekken. Het zijn de geostationaire satellieten die zich, als parels (nou ja; pareltjes...) aan een ketting, op een hoogte van rond 36.000 km boven de evenaar bevinden. Ze hebben daar een 'zicht' op ruim een derde deel van de aardbol en een snelheid waardoor ze schijnbaar boven hetzelfde gebied blijven 'hangen'. Het zijn de weer-, telecommunicatie- en tv-satellieten, waardoor we op de weerkaart de wolkenpartijen boven Europa zien, met dochter in Amerika telefoneren en RTL4 kunnen ontvangen.
Elk puntje is een satelliet. Bij het aanklikken van zo'n puntje wordt de baan rond de aarde zichtbaar. Ze bestaan in alle mogelijke variaties: rond, ellipsvormig, vlak boven de aarde of ver daarbuiten, over de polen en evenwijdig met de evenaar. Driedimensionaal sollen met het plaatje is mogelijk: in- en uitzoomen, exact de plaats van een satelliet boven de aarde bepalen; zelfs de aardbol gewoon op de kop zetten met de Zuidpool naar boven. Overigens is voor de driedimensionale toepassing een computer nodig van minimaal 166 MHz met Java JIT (Java Just-in-time).

Boven de horizon

De 3D J-Track is een leuke speeltje, maar daarmee is nog niets bekend over de satelliet die om 22.15 uur recht boven het hoofd werd ontdekt en zich naar de zuidelijke horizon spoedde. De identiteit van zo'n kunstmaan kan nog niet gemakkelijk worden achterhaald, maar de NASA werkt aan een mogelijkheid dat 'de eerstvolgende' satellieten hun komst binnenkort via de site aan laten kondigen.
Nu al kan via de pagina 'Satellite Passes' de komst van een aantal ruimte-objecten worden 'voorspeld'. Na het aanklikken van 'Begin' moet eerst de plaats van handeling worden aangegeven, want de horizon is overal verschillend. Via een scrollmenu kan voor Nederland 'Amsterdam' worden aangeklikt. De grote cirkel rechts stelt het actuele uitspansel voor; het noorden bovenin en het zuiden beneden, oost rechts en west links. De hemel is overdag licht- en bij schemering donkerblauw en in de duisternis zwart-met-sterren. Zon, maan en planeten worden als gekleurde stippen weergegeven; de namen komen in beeld bij het aanvinken van 'Labels'. De gebruiker moet zich voorstellen in het midden te staan; de buitenkant van de cirkel is de horizon.
In een menu kan keus worden gemaakt uit ruim tachtig satellieten. Via 'Next Pass' kan worden opgeroepen wanneer ze boven Nederland verschijnen; soms passeren ze ons land om de anderhalf uur. De Mir, het bekende Russische ruimtestation, blijkt de komende week (augustus 1998) uitsluitend bij daglicht ons land aan te doen en zal dan ook niet zichtbaar zijn.
Wie er de moeite voor neemt zal in de komende nacht, als het tenminste onbewolkt is, echter bijvoorbeeld wel de Nederlands-Amerikaanse IRAS kunnen zien, de Infrared Astronomical Satellite, die astronomisch onderzoek in de ruimte doet. Daar is trouwens wel enige moeite voor nodig. De eerste keer, zaterdagavond van 21.07 tot 21.22, als hij van Noord naar Zuid-West beweegt, is het nog te licht. Daarna scheert de IRAS viermaal langs de noordelijke horizon. Alleen de passage van 5.23 tot 5.39 uur van het Zuid-Oosten naar het Noord-Noord-Westen, zal duidelijk zichtbaar zijn. Want om 7.04 komt de satelliet vrijwel samen met de zon op. En zo kent de site nog tal van andere toepassingen, zoals bijvoorbeeld het oproepen van de actuele positie van de MIR en een mondiale weerkaart met alle aanwezige wolkenpartijen.

Blik uit satelliet

Omgekeerd kan ook: welk zicht is er vanuit een satelliet op de aarde. Via een andere site, de Zwitserse 'Earth and Moon Viewer', kan het actuele beeld worden opgeroepen uit ruim duizend (!) satellieten. Op het welkomstscherm komt een menu in beeld waaruit alleen maar een keuze hoeft te worden gemaakt uit tientallen Cosmos-satellieten, Gorizonten, Arabsats en Telstars.
Toch maar de Mir genomen. Op woensdagmiddag 19 augustus, 16.43 uur, bevond het Russische ruimtevaartuig zich juist 375 km boven de Verenigde Arabische Emiraten. In Iran begon de nacht al te vallen en in het uiterste noorden was nog net een deel van de Kaspische Zee te ontwaren.



ANDRÉ HORLINGS OP INTERNET:
Arnhem Spookstad | Rees: De verzwegen deportatie | Kriegsgefangenenpost | Het drama van de SS Pavon
Artikelen en features | Krapulistische oprispingen | 100 jaar Apeldoornse Courant
Webcams: World Webcam Monitor > Unprotected webcams > Cruiseship cams > List of webcams and more
Media: Press > TV > Radio & video > Twitter and more
World: Atlas | Natural events | Weather > Climate change | Disasters > Earth's End
Various: Dutch Courage's Boeken | Guitar at Charles Bridge | Contact

Aangepast zoeken
© André Horlings

Make a free website with Yola