Koptische monniken tijdens een ceremonie in de Heilig Grafkerk (CC BY-SA 4.0 - Hardscarf - wiki)

Christelijke beheerders in Jeruzalem zijn het over weinig eens

Moslims bewaren sleutel Heilige Grafkerk

Door ANDRÉ HORLINGS

(7 april 2020) Ook de Heilig Grafkerk in Jeruzalem is gesloten vanwege het coronavirus. De laatste keer dat dit gebeurde was in 1349, tijdens de pest; de Zwarte Dood. Op de video is vastgelegd hoe het slot voorlopig definitief op de deur is gegaan. Een priester maakt zich zonder te groeten uit de voeten.

Een Palestijn doet het laatste slot op de deur van de Heilige Grafkerk in Jeruzalem vanwege het coronavirus. (Still uit video David Videcette)

David Videcette, een gepensioneerde Schotse rechercheur met contra-terreur als specialiteit, voegt daar via twitter een bijzondere wetenswaardigheid aan toe: de deur werd gesloten door een moslim, omdat de verschillende christelijke kerkgenootschappen het er niet eens over konden worden over wie daartoe gerechtigd was.

De kerk staat in de christelijke wijk van de oude stad van Jeruzalem. Daar bevinden zich de twee heiligste plaatsen in het christendom: Golgotha, de plaats waar Jezus werd gekruisigd, en het lege graf van Jozef van Arimathea, waar Christus zou zijn begraven en vervolgens is opgewekt.

Ingewikkeld beheer

De heilige plaats, die al sinds de vierde eeuw als zodanig is aangewezen, wordt beheerd door een aantal zeer van elkaar verschillende kerkgenootschappen. Hoofdbeheerders zijn het Grieks-orthodox patriarchaat van Jeruzalem, de Rooms-Katholieke Kerk (de orde der Franciscanen) en de Armeens-Apostolische Kerk voor de binnenkant van het gebouw. In de 19e eeuw kwamen daar de Syrisch-orthodoxe Kerk van Antiochië, de Koptisch-orthodoxe Kerk en de Ethiopisch-orthodoxe Kerk bij. Zij kregen slechts enkele kleinere schrijnen en taken toebedeeld. De Ottomaanse autoriteiten in Jeruzalem stelden in 1852 een strak schema op dat moest bepalen welk christelijk genootschap op welke plaats en wanneer plechtigheden mocht vieren.

De geschillen daarover, stelt Videcette, gaan tot vandaag toe door. In 2002 verplaatste een Koptische monnik zijn stoel van de vastgestelde plek naar de schaduw. Dit werd door de Ethiopische christenen opgevat als een vijandige zet. Het kwam tot gewelddadigheden tussen de priesters en elf mensen werden in het ziekenhuis opgenomen. Bij een ander incident in 2004 werd tijdens orthodoxe vieringen van ter ere van het Heilige Kruis een deur naar de Franciscaanse kapel opengelaten. Dit werd door de orthodoxen als een teken van gebrek aan respect opgevat en er brak een vuistgevecht uit. Maar over het algemeen gedogen de verschillende entiteiten elkaar en gelden in het complex de onder door de Ottomanen getroffen regelingen, waardoor een status quo van samenleven en delen behouden blijft.

Achterstallig onderhoud

Een aantal delen van de Heilig Grafkerk, waaronder de hoofdingang, worden gezamenlijk beheerd. Aangezien de zes confessies het moeilijk eens worden, en elke partij een veto kan uitspreken, wordt er nooit iets verbouwd. Dit heeft op een aantal plaatsen tot ernstig achterstallig onderhoud geleid.

Hoe ingewikkeld het beheer is, kan bijvoorbeeld blijken uit het feit dat een ladder die al meer dan 150 jaar op een balkon boven de ingang staat onder geen beding verplaatst mag worden. Een marmeren muur die op instorten staat is in 1947 door de Britten gestut maar nooit meer gerestaureerd.

De Ethiopiërs wonen met een kleine groep monniken boven op het dak van de kerk. Dit Deir al-Sultan-klooster was in 2018 middelpunt van een conflict tussen de Israëlische politie en Koptisch-orthodoxe christenen die de Israëlische archeologische dienst toegang tot de kapel beletten. De kapel wordt door de Kopten opgeëist en heeft sinds 2004 met instortingsgevaar te maken. De procedures rondom het eigendomsrecht verhinderen een renovatie.

De ingewikkelde plattegrond van de Heilig Grafkerk in Jeruzalem

Wie heeft de sleutel?

Het is duidelijk dat ook het afsluiten van de kerk een belangrijk organisatorisch probleem is. Wie mag de sleutels hebben?

Daarvoor, meldt Videcette, hebben de eeuwig strijdende christenen een opmerkelijke oplossing gevonden. In de hoop botsingen tussen rivaliserende christelijke sekten om de controle over de kerk te vermijden worden de sleutels van het heiligdom toevertrouwd aan twee Palestijnse moslimfamilies. Dat is al sinds de zevende eeuw het geval, toen een soennitische familie de sleutels kreeg overhandigd.

Videcette constateert dat verhalen in de media over moslims die de vrede tussen christenen bewaren zeldzaam zijn. ‘Het is jammer dat dit verhaal vandaag in het nieuws ontbreekt’.