Als mondiaal gedenkteken voor megalomane despoten

Stalin-monument moet terug naar Praag

Door ANDRÉ HORLINGS

(16 mei 2012) Het pleidooi van het Comité Vrienden van Coen om het standbeeld van Jan Pieterszoon Coen in Batavia, eh Jakarta, terug te plaatsen is heel begrijpelijk. Want in Nederlands-Indië, daar werd wat groots verricht, en zonder Coen waren de twee Nederlandse Politionele Acties waarschijnlijk uitgebleven.

Daarom zou het ook toe te juichen zijn wanneer in Praag het standbeeld van Stalin teruggeplaatst zou worden. Het is doodzonde dat dit ‘grootste Stalin-monument ter wereld’ is verwijderd omdat de Sovjet-leider misdrijven tegen de menselijkheid zou hebben gepleegd. En wat hield Praag daarna nou over aan bezienswaardigheden?

Stalin De rij voor de slagerij: Stalin, aan het hoofd van ‘socialistische werkers’, kijkt uit over Praag >

Stalin in Praag

De bouw van het Stalin-monument in Praag begon in 1949 en was nog aan de gang toen Stalin in 1953 overleed. Dagelijks werd er door rond zeshonderd arbeiders aan gewerkt, 24 uur per dag; een werkgelegenheidproject zonder weerga.

Op 1 mei 1955 werd het trots onthuld door het communistische regiem. ‘De grote kameraad uit de Sovjet-Unie zou hoog boven de Moldau voor eeuwig over de stad uitkijken’, stelt Tsjechië.blogspot.nl.

Pavel Urbánek (70) herinnert zich: De bouw van het standbeeld was een enorme gebeurtenis. Het voetstuk was vijftien meter hoog en het beeld zelf bijna zestien. Een knoop op Stalins jas was groter dan een volwassen man!
Het massief marmeren beeld op de Letnaberg was 17.000 ton zwaar. Stalin werd uitgebeeld aan het hoofd van een groep ‘socialistische werkers’. De knoop op zijn jas, uiteraard versierd met hamer en sikkel, was een halve meter breed (aanzienlijk minder dus dan Urbánek vanaf de grond veronderstelde). In de gewelven onder het beeld werd een Stalinmuseum gevestigd.

Rij voor de slagerij

Het Stalinmonument kreeg in de volksmond al snel de treffende bijnaam ‘de rij voor de slagerij’ – een vertrouwd verschijnsel in die tijd, want wachten in lange rijen voor de eerste levensbehoeften was onderdeel van het dagelijks leven. Dat de Kameraad zijn hand onder de revers van zijn jas had, was ook gemakkelijk uit te leggen: hij had het beeld willen betalen, maar versteende toen hij hoorde hoeveel het kostte (3,5 miljoen euro).

Toen het beeld net af was, zei een vriend tegen Pavel Urbánek: Let op mijn woorden – binnen de kortste keren wordt het beeld opgeblazen en komen de brokstukken in de Moldau terecht. ‘Dat kon ik me toen niet voorstellen, want het communistische regime van de jaren vijftig was taai. Een paar jaar later kreeg hij tot mijn grote verbazing toch gelijk’.
Want al gauw waren de gloriedagen van het enorme standbeeld geteld. Al een jaar na de plechtigheid, in 1956, onthulde een nieuwe Sovjet-leider, Nikita Chroesjtstov, in een geheime rede de ’moorddadigheid, leugenachtigheid en zelfverheerlijking van Kameraad Stalin'. De destalinisatie begon. In 1962 werd ook het ‘grootste Stalin-monument ter wereld’ gesloopt.

Daar waren 800 kilo explosieven voor nodig. Volgens geruchten rolde het hoofd van de Sovjetleider daarbij de Moldau in. Een uitgelaten menigte zou de langsrijdende trucks met de brokstukken luid hebben toegejuicht.

Overheersend

Op de plaats van het monument werd in 1991 een enorme metronoom geplaatst, die overigens nauwelijks opvalt vanaf de oever van de Moldau. In 1996 werd daar nog even een elf meter hoog beeld van Michael Jackson bij gezet, ter promotie van een Europese toernee, terwijl er twee jaar later ter gelegenheid van de verkiezingen een enorm portret van Vaclav Klaus werd opgehangen, toen leider van de Burgerpartij van Tsjechië en nu president, maar dat waaide weg.

TearsStalin De letters van het project’The tears of Stalin’ in 2011, op de plaats van het ‘alziend oog van Stalin’ >

Hoe overheersend het Stalin-monument echter moet zijn geweest werd vorig jaar duidelijk gedemonstreerd met een kunstproject, ’The tears of Stalin’; de tranen van Stalin, met als diepere boodschap dat ‘vrijheid van meningsuiting één van de verworvenheden is van de in 1989 nieuw verworven democratie, maar dat niemand meer luistert’.

De foto van de grote letters waarmee de titel van het project op de plaats van het voormalige monument werd afgebeeld maakt duidelijk hoe dreigend het ‘alziend oog van Stalin’ tussen 1955 en1962 door de inwoners van Praag moet zijn ervaren.

Toch is het jammer dat het ‘grootste standbeeld van Stalin ooit’ in Praag verdwenen is, omdat het ook een monument was voor de megalomanie van politieke despoten. Daarom zou het eigenlijk opnieuw moeten worden opgericht. Maar het zou getuigen van diepe minachting om dat aan een ooit door een potentaat onderworpen volk te vragen.

Zie ook YouTube: The Tears of Stalin.

Op 16 mei 2012 gepubliceerd op Krapuul.



DUTCH COURAGE'S PRODUCTIONS
Documentaires: Arnhem Spookstad | Rees: De verzwegen deportatie | Kriegsgefangenenpost | Drama SS Pavon
Publicaties: Artikelen en features | Krapulistische oprispingen | 100 jaar Apeldoornse Courant
Webcams: World Webcam Monitor > Unprotected webcams > Cruiseship cams > List of webcams and more
Media: Press > TV > Radio & video > Twitter and more
World: Atlas | Natural events | Weather > Climate change | Disasters > Earth's End
Various: Dutch Courage's Boeken | Guitar at Charles Bridge | Contact

Aangepast zoeken
© André Horlings

Make a free website with Yola