Letna Demonstratie op het Letnaplein: ‘Wij vragen om het aftreden van de regering en vrije verkiezingen’ (Year1989.pl)

Uitgelaten bevolking viert nieuwe lente in snerpende kou

Tsjechoslowakije staat op z’n kop

Massabetogingen plotseling rechtstreeks op radio en tv

Door ANDRÉ HORLINGS

(maandag 27 november 1989) Een heel simpel spandoekje dat ergens stil uit de menigte van honderdduizenden omhoog stak, symboliseerde gisteren dat in Tsjechoslowakije geschiedenis wordt geschreven. Er stond een getal op, '68, het jaartal van de Praagse Lente. Een onbegrijpelijk Tsjechisch woord, op de kop geschreven, maakte duidelijk wat de bedoeling was: Als je '68 omdraait krijg je '89; het jaartal van de definitieve ommekeer.

Stalin Op zaterdag 25 en zondag 26 november werden twee grote demonstraties gehouden op het Letnaplein; geen plein maar een open vlakte, waar in 1949 de bouw begon van 'het grootste Stalin-monument ter wereld' > , dat in 1955 werd voltooid en in 1962 vernietigd, en nu plaats biedt aan een metronoom .

Sinds vrijdagavond staat Tsjechoslowakije op de kop. Met de personele wijzigingen (script tv-zender ITN) in het Centraal Comité werd een hoofdstuk afgesloten. Op de volgende bladzij begon een avontuur met een nog volstrekt onbekende afloop. Feit was dat plotseling werd toegestaan wat veertig jaar verboden was.
Het verschil kwam onmiddellijk tot uiting op de televisie. Die vertoonde de journaalbeelden van de gebeurtenissen die op 17 november (YouTube) de aanloop vormden voor de opeenvolging van steeds grotere demonstraties, met gisteren als hoogtepunt, toen in het hele land miljoenen mensen de straat opgingen.
De Tsjechoslowaakse bevolking had tot dan toe nog geen kennis kunnen nemen van de hardhandige wijze waarop de veiligheidspolitie een bloedig einde had gemaakt aan een volstrekt vreedzame studentendemonstratie. Op slag werden in tal van etalages tv-toestellen neergezet, waarop de videobanden keer op keer werden herhaald. Intussen maakte het plotseling wegvallen van de censuur een stroom van interviews los met tot dan toe verguisde en voor de bevolking volstrekt onbekende opposanten. Zaterdag en gisteravond zonden radio en televisie de massabetoging op het Letnaplein volledig uit. Slechts een plotselinge 'storing' op de radio tijdens de toespraak van Alexander Dubcek maakte duidelijk dat nog niet overal hervormingsgezinden aan de knoppen zitten.

Uitgelaten

Feest Auto’s trokken in de avond van 24 november toeterend door de straten van Praag om het aftreden van het Politburo te vieren (Foto Joe Wein)

Het nieuws, dat vrijwel het gehele Politburo was opgestapt, bracht de bevolking vrijdagavond in een uitgelaten stemming. Tot diep in de nacht was het Wenceslasplein een promenade vol feestende mensen en toeterende auto's. Maar in de vroege ochtenduren bleek dat de Tsjechoslowaakse leiders niets geleerd hadden van de ontwikkelingen in Hongarije, Polen en de DDR. Toen bleek dat de gehate partijleider van Praag, Miroslav Stepan, verantwoordelijk voor het politieoptreden van 17 november, lid was gebleven van het Politburo.
Het maakte de ruim half miljoen demonstranten, zaterdagmiddag in het Letnapark, alleen maar vastberaden. Hun fluitconcerten maakten duidelijk dat Stepan niet te handhaven was en gisteren trad hij af.
De onbegrijpelijke manoevre maakt duidelijk dat de Tsjechoslowaakse leiders nog steeds niet begrepen hoe zeer ze uit de gratie zijn. Nog steeds zit er bloed aan de muur van het pand aan de winkelstraat Narodni, als stille getuige van het keiharde optreden van de politie. De plaats wordt door vrijwilligers de hele dag bewaakt. Anonieme mensen zetten er kaarsen neer en kregen elders in de stad navolging, zodat er nu in Praag tientallen plaatsen zijn waar kaarsenvlammetjes enige warmte verspreiden. Dat helpt een heel klein beetje tegen de verder bittere kou.

Snerpend koud

kou Verkleumde studenten leiden het verkeer in goede banen (Foto Joe Wein) >

Want van 'lente' is nu geen sprake in Praag. Dat merken vooral de studenten, die na de 17e november begonnen met een permanente wake bij het beeld van de heilige Wenceslas, aan het hoofd van het belangrijkste plein in het centrum van de hoofdstad. Het is er snerpend koud, zeker nu de straten bedekt zijn met een laagje sneeuw en een ijzige wind door de straten waait.
Terwijl overdag duizenden mensen hun solidariteit komen getuigen met woorden, geld, warme worstjes en thermoskannen vol met koffie, beperkt het aantal belangstellenden zich in het holst van de nacht tot enkele tientallen hevig rillende personen.

Tien dagen

De hele politieke structuur die het land sinds de communistische coup van 1948 had opgelegd gekregen, is in tien dagen ongedaan gemaakt. De terugkeer van Alexander Dubcek maakte dat overduidelijk. Woensdag sprak hij, voor het eerst sinds twintig jaar, een menigte toe, in zijn woonplaats Bratislava. Donderdag liepen er hardnekkige geruchten dat hij naar Praag zou komen en even sterke verhalen dat de veiligeidsdienst dat tegen had gehouden. Vrijdag hield hij een toespraak voor 400.000 mensen op het Wenceslasplein, waarvan de Tsjechoslowaakse tv slechts een korte nieuwsflits liet zien. Dat was op zich al revolutionair, want twintig jaar lang werd hij volledig genegeerd.
Zaterdag was de censuur verdwenen en werd de manifestatie op het Letnaplein rechtstreeks door de televisie verslagen. Gisteren hoefden zelfs de mensen op straat niets meer te missen: de manifestatie werd ook weergegeven door de vele luidsprekers die overal in Tsjechoslowakije op openbare plaatsen hangen voor mededelingen van 'officiële aard'.
Twintig jaar lang stond de verguisde leider van de Praagse Lente op sterk waterl; gedegradeerd tot een inmiddels gepensioneerde boswachter in Bratislava. Vandaag viert hij zijn 68e verjaardag en roept een uitzinnige menigte om zijn benoeming tot president.

Discipline

Letnaplein < Meer dan een half miljoen mensen stroomden samen op het Letnaplein in Praag (Foto Joe Wein).

Het uitzicht op het Letnaplein (vanaf het stadion van Spartak Praha), over een menigte van meer dan een half miljoen mensen, is zeer indrukwekkend. temeer omdat er tijdens de redevoeringen uit alle hoeken nog grote drommen toestromen. Hun vastberadenheid is enorm. Dat blijkt alleen al uit de geweldige discipline die iedereen op weet te brengen om de manifestatie naar een weer nieuw hoogtepunt te voeren.
Aanwijzingen van de ordebewakers worden zonder meer uitgevoerd. Simpele linten geven aan waar de mensen mogen staan, en niemand die het waagt om er ook maar een voet buiten te zetten. Wanneer een betoger flauwvalt en moet worden weggedragen, krijgen de hulpverleners ruim baan. Als aan de rand van het plein een ziekenauto met zwaailicht verschijnt, wijkt de menigte uiteen als ooit de Rode Zee toen Mozes die met zijn staf aanraakte. Op aanwijzing van de organisatie doet werkelijk iedereen een stapje opzij. Het veroorzaakt een beweging in de massa die zich als een golf voortplant naar het einde van de menigte.
De eerste eisen van Burger Forum, de oppositionele beweging waarin een breed scala van uiteenlopende groeperingen zich tijdelijk heeft verenigd, zijn ingewilligd. De staking vandaag moet worden gezien als 'een onofficieel referendum over de vraag of we wel of niet vernederd willen blijven worden en ook of de leiders van die ene politieke partij, die zich het monopolie heeft toegekend van de leidersrol, door mag gaan dit land te blijven ruïneren, aldus gisteren één van de vele activisten. Laat in de middag zal het Wenseslasplein opnieuw vol mensen staan. Voor de elfde achtereenvolgende dag.

Nederlandse vertaling van dit lied 'Náměšť (Langdurig) van Janoslav Hutka:

De lucht is mooi. De zee is mooier. Het allermooist zijn lachende gezichten.

De tafel is waardevol (solid). De berg is nog belangrijker. Het belangrijkste is het menselijk vertrouwen.

De woestijn is verlaten. En de havens zijn ver weg. Het eenzaamst is leven zonder liefde.

Krachtig is het wapen. Krachtiger is rechtvaardigheid. Het allerkrachtigste is het spreken van de waarheid.

Groot is de aarde. Verbonden door het water. Het allergrootste is: de menselijke vrijheid.

De Tsjechoslowaakse zanger Jaroslav Hutka week in 1978 na de ondertekening van Charta 77 uit naar Nederland (Delft) en hij woonde later in Keulen. Dat hij zijn land nog terug zou zien had hij uit zijn hoofd gezet, maar toen de dissident Vaclav Havel, een persoonlijke vriend, samen met ex-premier Alexander Dubcek een hoofdrol gingen spelen tijdens de demonstraties van november 1989 keerde hij terug uit ballingschap. De volgende twee dagen, tijdens de enorme demonstratie van 25 en 26 november op het Letnaplein, zong hij zijn lied Náměšť (Langdurig) - laatste woorden: 'Het allermooiste is: de menselijke vrijheid'; zie video van 26 november), dat door de menigte ontroerd werd meegezongen. Als niet-Tsjechisch sprekende toeschouwer leek me het een kinderlied dat iedereen kennelijk kende. Tijdens een ontmoeting 25 jaar later, in de Tsjechische ambassade in Berlijn, op een bijeenkomst ter herdenking van '25 Jahre Mauerfall', bleek het een lied vol idealen.
Er waren twee massale manifetaties op het Letnaplein, op 25 en 26 november 1989. De video-compilatie van 25 november begint met een kort, massaal meegezongen, strijdlied en wordt gevolgd door een toespraak van dissident Vaclav Havel (binnenkort president!) en andere sprekers. Op 24.30 brengt een zangeres, samen met Jaroslav Hutka, het publiek met een kort lied in vervoering en heeft Hutka (op 26.30) zijn eerste optreden sinds zijn terugkeer in zjn vaderland, waarmee de video is afgelopen.
De volgende dag, op 26 november, was er, met veel onbekende sprekers, een net zo massale manifestatie met nog veel meer Tsjechissce vlaggen. Hier een compilatie van die dag (met Hutka (nog indrukwekkender dan gisteren) op 17.00 minuten en aan het eind, op 41.05 minuten, een massaal meegezongen Tsjechisch-Slowaaks (toen nog wel) volkslied).

Verder naar Tsjechoslowaken maken feest van staking


Zie ook:

- Video van het gewelddadig neerslaan van demonstraties in Praag 1988-1989 (YouTube)

- Tsjechoslowakije 1989 (Year1989.pl) Foto’s van de Fluwelen Revolutie in Tsjechoslowakije en de rest van Oost-Europa.

- Revolution in Prague (Joe Wein, toen Duitsland, nu Japan) Impressie Praag, november 1989, met veel foto’s.



DUTCH COURAGE'S PRODUCTIONS
Documentaires: Arnhem Spookstad | Rees: De verzwegen deportatie | Kriegsgefangenenpost | Drama SS Pavon
Publicaties: Artikelen en features | Krapulistische oprispingen | 100 jaar Apeldoornse Courant
Webcams: World Webcam Monitor > Unprotected webcams > Cruiseship cams > List of webcams and more
Media: Press > TV > Radio & video > Twitter and more
World: Atlas | Natural events | Weather > Climate change | Disasters > Earth's End
Various: Dutch Courage's Boeken | Guitar at Charles Bridge | Contact

Aangepast zoeken
© André Horlings

Make a free website with Yola