'Er zijn dingen gebeurd die niet door de beugel konden, maar...'

Indie-veteranen stoken vuurtje zelf op

Door ANDRÉ HORLINGS

(14 maart 1998) Het blijft merkwaardig dat Indie-veteranen steeds zo geprikkeld reageren bij elke constatering dat zich excessen hebben voorgedaan tijdens hun optreden tegen het Indonesische streven naar onafhankelijkheid. ,,Zelfs hebben zij moeten ervaren dat hen een collectief etiket van 'oorlogsmisdadiger' werd opgeplakt'', constateert het 'Comite Orde en Vrede' bij de presentatie van een boek, ,,dat wil helpen om het verkeerde beeld dat vele Nederlanders nog is bijgebleven of weer is voorgeschoteld op een waarachtige wijze weg te nemen en te vervangen door het juiste beeld''.

OrdeenVrede Het Ereteken voor 'Orde en Vrede'' werd door Koningin Wilhelmina der Nederlanden op 12 december 1947 ingesteld, terwijl de eerste 'politionele actie', nog in volle gang was. De tienduizenden Nederlandse militairen moesten voor hun inzet kunnen worden beloond. De hooggestemde titel duidt op de aspiratie van de Nederlanders om wat zij als "orde en vrede" zagen te herstellen. De Indonesiërs zouden het "koloniale onderdrukking" noemen (Wikipedia) >

Het boek, 'Orde en Vrede', hinkt op twee gedachten. Drie Indie-veteranen - Rob Escher, Philip de Lange en Sjoerd Lapre - belichten de achtergronden van het feit dat tussen 1945 en 1949 zo'n 100.000 Nederlandse dienstplichtigen naar 'Indie' werden gestuurd om daar samen met 80.000 militairen van het Koninklijk Nederlands-Indische Leger (KNIL) als schietschijf te dienen in een guerrilla-oorlog. Tegelijk willen zij ,,helpen om het verkeerde beeld, dat vele Nederlanders nog is bijgebleven of weer is voorgeschoteld op een waarachtige wijze weg te nemen en te vervangen door het juiste beeld''.
Dat lukt echter niet. Ze gaan uit van de vooronderstelling dat 'iedereen' denkt dat 'alle' Indie-veteranen zich aan oorlogsmisdaden schuldig maakten; ,,(on)behoorlijk opgestookt door degenen die daarmee persoonlijk en groepsvoordeel meenden te kunnen behalen''. Ze verklaren dat meer door de omstandigheden dan dat ze het ontkennen. ,,Een ononderbroken verblijf van meer dan twee jaren werd normaal en zelfs meer dan drie of meer jaren wachten geen uitzondering. Een reden te meer om slechts bewondering uit te spreken voor de wijze, waarop allen (...) hun plicht tegenover de staat en vooral tegenover hun kameraden hebben vervuld.'' Waarom 'allen'? ,,Onder elk koren zit kaf en dus is het ook een feit, dat er dingen zijn gebeurd die onder geen enkele omstandigheid hadden mogen gebeuren'', geven de auteurs zelf toe. ,,De aard en hevigheid van verreweg het grootste aantal van de 76 in de Excessen-nota beschreven gebeurtenissen is zodanig geweest, dat het niet gerechtvaardigd is om daarmee 'de' Indie-veteraan het etiket 'oorlogsmisdadiger' op te plakken, zoals zelfs door (dr. L.) de Jong werd erkend.'' Om daar meteen aan toe te voegen: ,,Als militair tussen en samen met zijn kameraden heeft (de veteraan) onmenselijkheden meegemaakt, waarop een reactie als normaal mens niet uit kon blijven.'' Dus toch?

Verkrampt

Die verkramptheid kenmerkt het hele boek. En dat is jammer. Want 'Orde en Vrede' heeft wel degelijk zijn verdienste. De veteranen leggen de schuld overtuigend bij de regering in Den Haag. Zij waren zelf ,,maar pionnen in een schaakspel, waarvan zij de strategie niet kenden. Die werd bepaald door de politici in Den Haag op grond van gedachten en meningen die uit het verleden stamden en die in Nederland door onbekendheid met de nationalistische gevoelens in de Gordel van Smaragd te lang stand kon houden. (...) Nadat de strijd met de pas uitgeroepen Republik Indonesia politiek was verloren, werden werk, inzet en opoffering (van de 6175 aan Nederlandse zijde gesneuvelde soldaten) genegeerd en miskend, net zoals dat bij alle Indie-veteranen het geval was en nog is.''
De vergelijking met Srebrenica dringt zich op. Daar waren het onvoldoende toegeruste Nederlandse militairen onder wiens ogen zich 'het onmogelijke' voltrok: de deportatie van de mannelijke bevolking, gevolgd door moord in koelen bloede. De opdracht kwam van de Bosnisch-Servische oorlogsmisdadiger generaal Mladic, maar de betrokken soldaten zullen nooit meer overtuigend uit kunnen leggen dat het hun schuld niet was.

'Vrijheidsstrijders'

Terecht wordt geconstateerd dat kennis van de omstandigheden in 1945-'50 noodzakelijk is om de oorlog uberhaupt te kunnen begrijpen: in 'ons' Indie werden door 'vrijheidsstrijders' gruwelijke misdrijven gepleegd. ,,Vrijwel alle soldaten vonden het een staaltje van hun plicht om aan de oproep tot uitzending gehoor te geven. De belangen van Nederland stonden immers op het spel! Bovendien hadden zij de ellende van een dictatuur zelf meegemaakt en dus mocht je wel meehelpen om anderen daarvan te vrijwaren. Indie moest weer vrij!! Weg met de extremisten!!''
Maar intussen ging de regering in het verre Nederland langzaam overstag, sloot met vertegenwoordigers van het nieuwe Indonesie wapenstilstandsovereenkomsten en verdragen waar niemand zich aan hield en werd ingehaald door een toen nog gezaghebbend orgaan als de Veiligheidsraad, die de Nederlandse 'agressie' veroordeelde en eiste dat de soevereiniteit voor 1 januari 1950 zou worden overgedragen.

Cynisme

Tegelijk slaan de veteranen echter wild om zich heen naar iedereen die, zelfs achteraf, ook maar enig vraagteken durft te zetten. Men toont zich 'dankbaar' dat het vertrouwelijke concept van het Indie-deel van 'Het Koninkrijk der Nederlanden' van dr. L. de Jong door een 'voorlezer' op straat werd gegooid, want het hoofdstuk werd (daardoor?) afgezwakt, ,,wat heeft voorkomen dat veel zout onterecht in open wonden werd gewreven''. Wat historicus De Jong, (,,een volmaakt buitenstaander, die nooit 's konings rok heeft gedragen en zich geen enkele voorstelling kon maken van wat zich in Indonesie feitelijk heeft voorgedaan'') in hetzelfde hoofdstuk over het optreden van kolonel Westerling liet staan wordt echter genegeerd.
Over het verlies van 800 mariniers bij Soerabaya deed het communistische dagblad De Waarheid, verklaard tegenstander van de Indië-politiek, ,,(vreugdevol?!?)'' verslag. Hoe dan? Hier was het exacte citaat op zijn plaats geweest; het boek kenmerkt zich trouwens door gebrek aan bronvermelding.
De 'boodschapper' wordt weer veroordeeld: ,,Nederlandse foto- en filmjournalisten hadden weinig 'nieuws' kunnen verkopen indien zij zich zouden hebben beperkt tot beelden van onze jongens overzee, die met lokale schonen flaneerden of hun geweren blinkend poetsten''. Over het neerslaan van de Indonesische terreur op Zuid-Celebes: ,,De rust werd hersteld met methoden, die bij velen de wenkbrauwen deden fronsen. (...) Een gevolg was echter wel, dat de bevolking vanaf maart 1947 weer opgelucht kon ademhalen en het land weer kon bebouwen''. En over de motieven van critici: ,,Er zijn mensen die hun eigen overleven het liefst overlaten aan anderen, waarbij zij hun angst om aan de eerste boom te zullen hangen overgieten met een idealistisch of pacifistisch sausje; lafaards worden zulke figuren ook wel genoemd. (...) De 'moedigen' gaan onder de wapenen''. Maar daarbij is het dan weer ,,onvermijdelijk dat zich hieronder personen bevinden aan wie het in handen geven van een vernietigingswapen beter niet had kunnen toevertrouwd''. De 'tegenstanders' handelen uit 'eigenbelang': ,,De Indie-veteranen kunnen nu nog slechts hopen dat een ruiterlijke erkenning zal volgen dat zij geen collectieve schuld hebben aan ,,de dingen, die gebeurd zijn', en dat degenen, die om der wille van het eigen gewin het tegendeel beweren, ook van officiele zijde de mond zal worden gesnoerd.''
Het is een regelrechte oproep tot censuur; onrealistisch ook, omdat artikel 1 van de Grondwet vrijheid van meningsuiting waarborgt. De kritiek op het Indie-beleid zal er niet door verstommen. Dat is een gemiste kans, want het wakkert de frustraties alleen maar verder aan.
En dat terwijl iedere veteraan exact weet hoe en onder welke omstandigheden hijzelf in Indie geopereerd heeft. Wie zich niet aan excessen schuldig heeft gemaakt hoeft zich niets aan te trekken van welke kritiek dan ook.

Ir. R.Th. Escher, drs. Ph.G. de Lange en S.A. Lapre: 'Orde en Vrede - De humanitaire/militaire missie in Nederlands-Oost-Indie, 1945-1950'.



DUTCH COURAGE'S PRODUCTIONS
Documentaires: Arnhem Spookstad | Rees: De verzwegen deportatie | Kriegsgefangenenpost | Drama SS Pavon
Publicaties: Artikelen en features | Krapulistische oprispingen | 100 jaar Apeldoornse Courant
Webcams: World Webcam Monitor > Unprotected webcams > Cruiseship cams > List of webcams and more
Media: Press > TV > Radio & video > Twitter and more
World: Atlas | Natural events | Weather > Climate change | Disasters > Earth's End
Various: Dutch Courage's Boeken | Guitar at Charles Bridge | Contact

Aangepast zoeken
© André Horlings

Make a free website with Yola