Als gevolg van het broeikaseffect stijgt de zeespiegel en zijn steeds hogere dijken nodig om in Nederland droge voeten te houden. Zeespiegelrijzing is overigens niets abnormaals. Kort na de laatste ijstijd stond de Noordzee droog. En als het ijs van Antarctica smelt dan ligt Maastricht aan zee. Dijken verhogen de veiligheid, maar voorkomen dat het land op natuurlijke wijze wordt opgehoogd.

Zorgen om zeespiegelrijzing door broeikaseffect

Als het Zuidpoolijs smelt ligt Maastricht aan zee

Door ANDRE HORLINGS

kustlijn

Een Amerikaans rapport acht een kans van een procent aanwezig dat het zeewater in het jaar 2200 vier meter hoger staat dan op het ogenblik. De kaart rechtsboven maakt duidelijk dat bij vijf meter verhoging West- en Noord-West-Nederland aan de zee zullen zijn prijsgegeven. Zou al het ijs van Antartctica smelten, dan ligt (kaart rechtsonder) Maastricht aan zee. (Infographics Jos Ruks) >

(7 mei 1996) De gemiddelde zeespiegel zal in de komende eeuw 25 tot 40 centimeter stijgen. Wat Nederland betreft betekent dit dat de dijken extra moeten worden opgehoogd. Dat verklaarde deze week prof. dr. J. Oerlemans van de Universiteit van Utrecht voor de parlementaire onderzoekscommissie Klimaatsverandering.

Mogelijk is de voorspelling van de hoogleraar, die werkzaam is aan het Instituut voor Marien en Atmosferisch Onderzoek, zelfs nog aan de optimistische kant. Volgens het Amerikaanse rapport 'The Probability of Sea Level Rise' (de waarschijnlijkheid van zeespiegelrijzing), waaraan ook hij medewerking verleende, is er een kans van tien procent dat het zeewater rond 2100 65 centimeter gestegen zal zijn. Zelfs wordt een mogelijkheid van een procent opengehouden dat het weleens een hele meter kan worden, om tot 2200 verder te stijgen naar vier. Mondiaal!

Belangrijkste oorzaak is het feit dat de gemiddelde temperatuur aan het stijgen is. Daardoor smelt er meer ijs dan door middel van 'eeuwige sneeuw' op de gletsjers wordt vastgezet. Ze nemen zichtbaar in omvang af, wat duidelijk te zien is aan oude kaarten. Niet alleen in de Alpen en ander hooggebergte. Ook de gigantische ijskappen op Groenland en Antarctica zijn aan erosie onderhevig. Al dat water komt uiteindelijk terecht in zee. De gemiddelde zeespiegel stijgt.

Na laatste ijstijd was het warmer dan nu

Temperatuursverschillen zijn er altijd geweest. Tussen de twee laatste ijstijden zou het 2 a 2,5 graden Celsius warmer zijn geweest dan op het ogenblik; in Zuid-Engeland leefden toen leeuwen, bosolifanten en nijlpaarden. De zeespiegel stond toen trouwens twee à zes meter boven het huidige niveau.
Dat veranderde met het intreden van de laatste ijstijd, die duurde van circa 90.000 tot 20.000 jaar geleden. Van Noord-Engeland tot Scandinavie was al het land met een dikke ijslaag overdekt. Daarna begon het ijs zich terug te trekken. De zeespiegel steeg; aanvankelijk snel, maar later werd het tempo steeds trager.

100meter 20meter Links de vermoedelijke kustlijn tijdens de ijstijd van 20.000 jaar geleden: de Theems is een zijrivier van de Rijn. Rechts, toen de zeespiegel 20 meter lager stond dan op het ogenblik, lag de Doggersbank als een eiland in de Noordzee.

Warme en koele perioden wisselden elkaar af. Rond 6000 v.Chr., zo is vastgesteld, was het warmer dan vandaag. Tussen 900 en 300 v.Chr. was West-Europa koel en vochtig; in die periode bedekten uitgebreide veenmoerassen ons land. Tijdens het Romeinse Rijk was het weer warmer; olijven werden toen steeds noordelijker aangeplant. Opmerkelijk is dat de IJslandse Vikingen het grote eiland in het westen, dat ze rond het jaar 900 ontdekten, 'Groenland' noemden: nu zijn slechts smalle kuststroken er niet met ijs bedekt. En uit de uitbreiding van de wijncultuur naar het noorden tussen 1000 en 1200 wordt afgeleid dat het toen gemiddeld 1 graad warmer was dan nu.
Maar daarop volgde tussen 1540 en 1850 de periode die men 'Kleine IJstijd' noemt, met strenge en minder strenge perioden, maar op zijn strengst in de 17e eeuw. Onder anderen Hendrick Avercamp (1585-1634) legde talloze ijstaferelen vast voor het nageslacht.

Het weer is deze eeuw de kluts kwijt

In de 20e eeuw lijkt het weer de kluts kwijt. Tussen 1910 en 1940 was een gestage stijging van de gemiddelde temperatuur te constateren, met overigens 'slechts' 0,3 graden. Het aangename klimaat zorgde voor uitstekende oogsten. Rond 1940 trad een zekere stabilisatie in en verschenen boeken met titels als 'De ijstijd komt terug'. Maar sinds 1979 wordt het opnieuw merkbaar warmer; tot nu toe nog eens 0,2 graden. De acht warmste zomers van de eeuw werden allemaal na 1980 geregistreerd. De twee winters van 1994 en 1995, die zich kenmerkten door ernstige wateroverlast, werden gevolgd door een met extreme droogte.

Aan het eind van de eeuw worden nog steeds met grote regelmaat 'eeuwrecords' gebroken of weersituaties gemeten die zich niet eerder voordeden sinds in de 18e eeuw de officiele registratie begon. De zomer van 1997 werd de warmste sinds de registratie van temperaturen begon; augustus was wellicht de warmste ooit. Mei 1998 was de warmste mei van deze eeuw; juni de natste.] Er zijn talloze natuurlijke factoren die het klimaat bepalen, en die zijn nauwelijks te beinvloeden. Maar het wordt steeds duidelijker dat ook een 'menselijke' factor meespeelt: het 'versterkte' broeikaseffect. Het broeikaseffect zelf is een weldaad. De zonnestraling die de aarde bereikt wordt slechts voor een deel teruggekaatst. De atmosfeer houdt aardse warmte vast; anders zou het mondiaal gemiddeld -18 in plaats van +14 graden Celsius zijn. Het versterkte broeikaseffect wordt veroorzaakt doordat de industralisatie, het autoverkeer en andere verworvenheden van de industriele revolutie zorgen voor een extra toename van de broeikasgassen. Dat is, voor het eerst in de miljoenen jaren oude geschiedenis van de aarde, een onnatuurlijke oorzaak. De discussie gaat erover hoe sterk de invloed is.

Gevolgen hogere temperatuur niet te overzien

temperatuur Het temperatuursverloop tussen 1881 en 1994. Sinds ca. 1975 worden voortdurend nieuwe records gebroken. >

De gevolgen van een gemiddelde temperatuursverhoging zijn nauwelijks te overzien. Een verdere stijging van de zeespiegel, al is het maar met enkele tientallen centimeters, heeft effect op alle laaggelegen kusten, overal ter wereld. In Nederland kunnen de dijken mogelijk nog verder omhoog. Een straatarm land als Bangladesh, dat vrijwel elk jaar wordt getroffen door verwoestende overstromingen, heeft daar domweg de middelen niet voor. Elders dreigen eilandenrijken zoals de Seychellen kopje onder te gaan.
Er zijn wat West-Europa betreft ook gunstige gevolgen denkbaar: milde winters en warme zomers met uitstekende oogsten. Maar, waarschuwde prof. Oerlemans: ,,Tijdens de laatste ijstijd was de gemiddelde temperatuur op aarde slechts vier graden lager dan op het ogenblik. Dat had extreme gevolgen.''

De Noordzeekust liep van Schotland naar Denemarken

Ongeveer 18.000 jaar geleden was de laatste ijstijd over zijn hoogtepunt heen. Het landijs was niet zo ver naar het zuiden opgedrongen dan rond 150.000 jaar eerder, toen de ijswal Midden-Nederland bereikte en er tot aan de Rijn stuwwallen (o.m. de Veluwe) werden gevormd. Maar de hoeveelheid water die in ijs was omgezet was zo groot, dat de zeespiegel 100 a 120 meter lager stond dan op het ogenblik. De Noordzee lag grotendeels droog; de kustlijn liep van Schotland tot aan de noordpunt van Denemarken.
Toen het ijs begon te smelten drong het water steeds verder het Noordzeebekken binnen. Rond 4000 v.Chr. lag de Doggersbank als een steeds verder afkalvend eiland in het water; de hoogste top ligt nu 13 meter onder zeeniveau. Ooit kwam de dag dat het Doggereiland definitief werd overspoeld. Dat de laatste dieren, die zich in wanhoop op het hoogste punt hadden verzameld, de laatste grasspriet onder een golf zagen verdwijnen en stierven; van angst, door dorst, door honger of door verdrinking; de kleinsten het eerst. Nog altijd halen vissers er de netten kapot aan de skeletten van mammoets en andere dieren. En tijdens stormen verandert de ondiepte in een hel met zware brekers.
Steeds trager verliep de zeespiegelrijzing. Rond 2000 v.Chr. stond het water ongeveer zes meter lager dan op het ogenblik; bij het begin van de jaartelling was dat twee meter geworden. De stijging duurt nog steeds voort. In de afgelopen eeuw kwam het zeewater mondiaal ca. 10 tot 25 cm hoger te staan.

In Noorwegen daalt de zeespiegel (relatief)

De cijfers zijn overigens zeer relatief. In Noorwegen bijvoorbeeld daalt de zeespiegel ten opzichte van het aardoppervlak. De vloedlijn van de ijstijd is in de fjorden vaak duidelijk zichtbaar, vele meters boven het huidige zeeniveau. Het gebied was toen bedekt onder een soms kilometers dikke ijslaag, waardoor het land naar beneden werd gedrukt. Het komt nu weer omhoog, een proces dat 'pas' 18.000 jaar aan de gang is.
Nederland waant zich veilig achter hoge dijken, maar in ons land daalt het achterland. De dijken voorkomen namelijk dat het kwetsbare gebied op natuurlijke wijze wordt opgehoogd, doordat tijdens overstromingen sediment wordt neergelegd in de vorm van klei. In plaats daarvan wordt de aarde door inklinking steeds verder samengeperst.
Daar komt nu de veronderstelde zeespiegelrijzing nog bij. Gevolg is dat, nauwelijks tien jaar nadat het Deltaplan werd afgerond, waarmee de kans op een overstroming werd teruggebracht van eens in de 100 tot eens in de 10.000 jaar, een verdere verhoging van de dijken opnieuw in discussie is gekomen.
Of moeten we langzamerhand ook serieus overwegen het laaggelegen westelijke deel van Nederland maar op te geven? Wanneer de somberste voorspellingen in het rapport van het US Global Change Information Office juist zouden blijken, dan is er geen redden meer aan. Dan staat het zeeniveau in het jaar 2100 een hele meter hoger dan op het ogenblik. En dan is er ongetwijfeld een proces gaande waardoor de gletsjers overal ter wereld versneld wegsmelten, zodat de zee in 2200 zelfs vier meter hoger staat dan op het ogenblik. De boulevards van Scheveningen, Zandvoort en Westkapelle zijn dan al weggespoeld. En na de onvermijdelijke doorbraak van dijken of duinen ligt inderdaad, zoals doemdenkers al profeteerden, Amersfoort aan Zee.

Minder ijs kaatst minder zonlicht terug

< IJSKAP VANDAAG: In de Noordelijke IJszee smelt het ijs zodanig, dat rond september de ' ijsvrije doorvaart' langs de kusten van Rusland en/of Canada mogelijk wordt (NDIDC)

De zeespiegelrijzing wordt voor het overgrote deel veroorzaakt doordat er mondiaal meer ijs smelt dan wordt gevormd. Een dergelijk proces kan zichzelf ook nog versterken. De gletsjers en de enorme ijsmassa's op Groenland en Antarctica kaatsen veel zonlicht terug. Vermindert het ijsoppervlak zienderogen, dan dringt nog meer zonnewarmte de atmosfeer binnen, zodat het op aarde nog warmer wordt. Dat feit kan leiden tot het doemscenario dat de ijskappen op Groenland en Antarctica verdwijnen.
Waarschijnlijk is het weinig realistisch, omdat nog zoveel andere factoren het weer beïnvloeden. En als het gebeurt dan is het een proces van tienduizenden jaren waar wij althans geen last van zullen hebben. Maar helemaal ondenkbaar is het niet.
Groenland, het grootste eiland ter aarde, dat ligt tussen IJsland en het Amerikaanse vasteland, is overdekt met een soms kilometers dikke ijslaag. Wanneer al het Groenlandse ijs zou smelten zal dat de zeespiegel op aarde met maar liefst 7,6 meter verhogen. Daar is overigens een vrij constante temperatuur voor nodig van 15 a 20 graden, terwijl het er nu tot -50 graden vriest.

+14Smeltend Zuidpoolijs verhoogt zee met 60 meter

Bij Flood Maps van Google Maps is heel eenvoudig in te stellen wat de gevolgen zullen zijn van een zeespiegelrijzing in Europa tot (hier) 14 meter >

Maar zou dat het geval zijn, dan is er natuurlijk veel meer aan de hand. Dan loopt ook het ijs van Antarctica ernstig gevaar. De ijskap op het Zuidpoolgebied bevat 90 procent van al het ijs op aarde en 70 procent van de zoetwatervoorraad. Smelt dat allemaal weg, dat is een verhoging van de zeespiegel met maar liefst 60 meter te verwachten.
Van Nederland blijft in dat geval niet veel meer over: enkele eilanden op de Veluwe, de Vaalserberg en de St. Pietersberg bij Maastricht. Maastricht aan Zee.



DUTCH COURAGE'S PRODUCTIONS
Documentaires: Arnhem Spookstad | Rees: De verzwegen deportatie | Kriegsgefangenenpost | Drama SS Pavon
Publicaties: Artikelen en features | Krapulistische oprispingen | 100 jaar Apeldoornse Courant
Webcams: World Webcam Monitor > Unprotected webcams > Cruiseship cams > List of webcams and more
Media: Press > TV > Radio & video > Twitter and more
World: Atlas | Natural events | Weather > Climate change | Disasters > Earth's End
Various: Dutch Courage's Boeken | Guitar at Charles Bridge | Contact

Aangepast zoeken
© André Horlings

Make a free website with Yola