Brigadegeneraal John Hackett werd op 18 september 1944 warm ontvangen toen hij, met zijn 4e Britse parachutistenbrigade, landde op de Ginkelse hei. Zijn voorspelling van zware verliezen kwam onmiddellijk uit. Aan het eind van de Slag om Arnhem raakte hij zwaar gewond aan de maag. Een operatie redde zijn leven. Na tien dagen werd hij 'ontvoerd' uit het ziekenhuis en ruim vier maanden lang dook hij onder in Ede. In januari 1945 wist Hackett op de fiets naar de Britse linies te ontkomen. Alle Nederlanders die hun leven in de waagschaal stelden om hem en geallieerde soldaten te helpen, worden geëerd met een monument bij het Airborne-museum in Oosterbeek, dat op 14 september door de inmiddels 83-jarige generaal wordt onthuld.

'We waren gedoemd. Ik had m'n officieren
gewaarschuwd voor 'zware verliezen'

Generaal John Hackett: 'Slag om Arnhem
ging bij Nijmegen verloren'

Door ANDRÉ HORLINGS

Brigadegeneraal John Hackett (1910-1997), midden, samen met Brigadier Hackett with veldmaarschalk Montgomery en generaal Urquhart in maart 1944 (Foto Imperial War Museum) >

(3 september 1994) - 'Een donderdagmiddag komt mij het beste uit', had de generaal geschreven toen ik hem benaderde voor een interview. Maar uitgerekend díe donderdagmiddag debatteert het Lagerhuis over bezuinigingen op de defensiebegroting. ,,Als ik dat had geweten, had ik een andere dag uitgekozen'', bromt Sir John Hackett als hij de deur opent van zijn ruim 400 jaar oude landhuis; een voormalige watermolen iets ten zuiden van het schilderachtige stadje Cheltenham Spa, vlakbij de oorsprong van de Theems, die met klaterende watervalletjes door zijn achtertuin stroomt.

Op woensdagmiddag 14 september, als één van de eerste activiteiten rond de 50e herdenking van de Slag om Arnhem, zal Generaal Sir John Winthrop Hackett bij het Airborne Museum in Oosterbeek een monument onthullen, waarmee uitdrukking wordt gegeven aan de dankbaarheid van de betrokken militairen voor de ondervonden hulp van de bevolking. Zelf zat Hackett, die aan het eind van de Slag ernstig gewond raakte, ruim vier maanden ondergedoken in een huis van vier oudere zusters in Ede. Vrijwel genezen peddelde hij daarna op de fiets naar de Biesbosch, waar hij wist te ontkomen naar het bevrijde Zuid-Nederland.

Als leider van de 2300 airbornes tellende 4e Britse parachutistenbrigade landde brigadegeneraal 'Shan' Hackett op maandag 18 september 1944 op de Ginkelse Heide, ten noordwesten van Wolfheze en 17 km van de brug die later 'te ver' bleek te zijn. ,,Voor mij was de Slag toen nog niet begonnen'', herhaalt hij met pretoogjes het verhaal dat tot de klassieken van 'Arnhem' moet worden gerekend. ,,Ik had geen wapens bij me, maar wel m'n wandelstok. En die glipte kort voor de landing uit m'n handen. Beneden stonden tien Duitse soldaten die zich meteen over wilden geven, maar ik zei dat ze even moesten wachten tot ik de stok terug had gevonden. Ze hielpen me zoeken; het duurde niet lang.'' Maar waarom al die drukte? ,,It's a symbol'', legt hij uit. ,,Je voelde je zonder wandelstok niet compleet.''

'Er hadden twéé lifts moeten zijn'

Dat zijn dropping een dag na die van de hoofdmacht plaatsvond beschouwt hij als één van de vele fouten die uiteindelijk leidden tot de mislukking van Operatie Market Garden. ,,Er hadden de vorige dag twéé lifts moeten zijn, in plaats van één. De verrassing was er af. De Duitsers werden onderschat. We waren gedoemd; ik had mijn officieren al gewaarschuwd rekening te houden met zware verliezen.''
In zijn boek 'I was a stranger' (Ik ben een vreemdeling geweest), dat vooral handelt over zijn onderduiktijd in Ede, beschrijft hij een macaber detail van de 'ontvangst': 'De rook, het geknal van mortiervuur en het knetteren van handvuurwapens zeiden me dat er al gevochten werd op het landingsterrein zelf. Naast me slingerde een trage massa in een parachuteharnas naar beneden. Het bleek een man. Zijn darmen hingen uit zijn lichaam en zwaaiden in een tegengesteld ritme; zwaaide het lichaam de ene kant uit, dan werden de ingewanden in tegenovergestelde richting getrokken'.
Opmerkelijk is dat de Slag om Arnhem zelf, en Hacketts rol daarin, die door anderen uitvoerig en kritisch werd belicht, in zijn eigen boek nauwelijks aan de orde komt. ,,Over Market Garden hebben te veel mensen te veel geschreven'', vindt de generaal. ,,Daarbij is veel onzin op papier gezet.''
In één adem waarschuwt hij ertegen 'Een brug te ver' van Cornelius Ryan als 'geschiedenisboek' te beschouwen. ,,Ryan beschikte over een schrijvende staf die verhalen wel heeft aangedikt, uit hun verband gerukt of zelfs verzonnen. Er staat bijvoorbeeld een verhaal in over mezelf, toen ik gewond was geraakt; dat op de jeep naast mij een gewonde officier lag en ik zei: 'Pearson, ik hoop niet dat je denkt dat ik nu mijn rang misbruik, maar ik geloof dat ik er een stuk slechter aan toe ben dan jij. Heb je er bezwaar tegen dat ze mij in het ziekenhuis eerst behandelen?'. Dat is nonsens! Dat is gewoonweg nooit gebeurd!''

Chaos op het hoofdkwartier

Toen Hackett uit zijn toestel sprong was de Slag on Arnhem al een volle dag aan de gang. Van de troepen die op weg waren gegaan naar Arnhem hadden echter alleen die van luitenant-kolonel John Frost de Brug bereikt en de radioverbindingen werkten niet. Urquhart, de leider van de operatie, was zoek. Hij was zelf op onderzoek uitgegaan en zat, door de Duitsers afgesloten van zijn hoofdkwartier, samen met 'tweede man' Gerald Lathbury op een zolderkamertje aan de Zwarteweg 14. Urquharts 36 uur lange afwezigheid heeft in hoge mate bijgedragen aan het mislukken van Market Garden.
,,Ik trof het hoofdkwartier aan in een staat van chaos'', verklaart Hackett nu. ,,Er zijn bij de voorbereiding ontzettend veel fouten gemaakt. Eén van de belangrijkste was dat informatie van een inlichtingenofficier in de wind werd geslagen. Hij kreeg via de Nederlandse verzetsbeweging drie foto's waarop Duitse pantservoertuigen stonden. Via andere bronnen was gemeld dat er in de afgelopen 24 uur twee Duitse pantserdivisies het gebied waren binnengekomen. De informatie werd weggewuifd; de man werd overspannen met ziekteverlof gestuurd.''

'Amerikanen maakten de fatale fout'

De fatale fout is volgens Hackett echter door de Amerikanen gemaakt. ,,Van Nijmegen naar Arnhem is het 16 kilometer. Het uitstekende 82e Amerikaanse leger arriveerde op 19 september in Nijmegen en.... stopte! De weg naar Arnhem was open! Er waren vier tanks beschikbaar, maar volgens het boekje had je daar infanterie bij nodig. Die was er niet. De Duitse Brigadeführer Heinz Harmel, de bevelhebber van de 10e SS-pantserdivisie, heeft zich later in een terugblik afgevraagd: 'Waarom hebben ze toen geen druk op ons uitgeoefend? De oorlog was voorbij geweest als ze dat hadden gedaan'. In elk geval installeerden de Duitsers in de avond van 19 september tussen Nijmegen en Arnhem hun 80 mm-kanonnen. Dat was volgens mij het moment dat de Slag verloren ging.''
,,Ondanks alle fouten die gemaakt zijn, ondanks de mislukking, ondanks het feit dat we wisten dat het een heel riskant avontuur zou worden, is het goed dat de Slag om Arnhem heeft plaatsgevonden'', vindt Hackett. ,,Er waren vijftien afgebroken plannen aan voorafgegaan. Iedere soldaat was tot in de laatste vezel gemotiveerd. Je kunt het moreel niet eindeloos goed houden. We waren er aan toe. We wisten dat de operatie zware offers zou vergen, maar... we hadden een kans.''

Ik was een geval van 'Kopfschuss, Bauchschuss, Spritze'

Op zondag 24 september, de dag voordat Market Garden met de evacuatie van de resterende troepen over de Rijn ten einde liep, raakte Hackett door granaatscherven aan zijn buik gewond. ,,Het leek eerst niet zo ernstig. Naast me lag een officier die z'n been gebroken had. Ik kon lopen; hij niet. Ik ben nog hulp gaan halen en toen bleek dat ik twaalf perforaties van de maag en twee gaten in m'n darmen had opgelopen. Ik werd in het St. Elisabethgasthuis afgeleverd, waar majoor Egon Skalka, de dienstdoende SS-chirurg, concludeerde dat opereren tijdverspilling was; ik was een geval van 'Kopfschuss, Bauchschuss, Spritze' - geef iemand met een hoofd- of buikwond een spuitje en blijf er verder af.''
En, zonder een spoor van verwijt in zijn stem, want dankzij de Duitse majoor werden ruim 2200 geallieerde gewonden van het front in Oosterbeek naar ziekenhuizen geëvacueerd: ,,Skalka heeft later nog een boekje geschreven waarin hij zei: 'Eén van de eersten die we opereerden was brigadegeneraal Hackett'. Dat wist-ie toen trouwens niet; ik lag er als korporaal. Maar als het aan hem had gelegen was ik er niet meer geweest. Het was de Britse arts Lipmann Kessel, die met de troepen was meegekomen, die nog een kans waagde. Aan hem dank ik mijn leven. Sterker: ik heb een maag als een kameel.''
Door Piet Kruyff, één van de belangrijkste verzetsstrijders in Arnhem, werd Hackett tien dagen later uit het ziekenhuis 'ontvoerd'; kort voordat de patiënten zouden worden overgebracht naar Apeldoorn en zijn identiteit onvermijdelijk aan het licht zou zijn gekomen. Hij kreeg onderdak in Ede, in de Torenstraat 5, bij vier oudere 'tantes' De Nooij; de ongetrouwde zusters Mien, Anna en Cor en de weduwe Rie Snoek-de Nooij die drie kinderen had: Wim, die gevangen zat wegens verzetsactiviteiten, Jan en Marie. Hij zou er ruim vier maanden blijven en zo goed genezen dat hij daarna in staat was op de fiets de weg naar de Britse linies te vinden.

Serene avonden in Ede

Van 'aunt' Ann, die Engels had gestudeerd, kreeg Hackett een aantal boeken - een Engelse bijbel, Shakespeare, gedichtenbundels, enkele romans - die hij van het begin tot het eind heeft uitgelezen. ,,Iedereen zou zich van tijd tot tijd enkele maanden uit het gewone bestaan terug moeten trekken om op die manier tot bezinning te komen. Ik was er door de nood toe gedwongen, maar ik heb het een enorme verrijking van mijn leven gevonden.''
De tantes zijn intussen overleden; aunt Cor het laatste, afgelopen winter. Het huis aan de Torenstraat 5 is verdwenen; afgebroken in het kader van de stadsvernieuwing. Jan Snoek ging theologie studeren; volgens Hackett vooral onder de invloed van de serene avonden in Ede. ,,Daarvóór ging hij niet meer naar de kerk. Maar het krachtige geloof van de tantes inspireerde hem en hij werd gereformeerd predikant. Hij is inmiddels met emeritaat en woont in Rotterdam. Mijn vrouw en ik zullen zijn gast zijn voordat de manifestaties rond de herdenking van de Slag om Arnhem beginnen.''

In Biesbosch door de linies

Met een persoonsbewijs van 'meneer Van Dalen' op zak en het 'SH'-speldje voor doven en slechthorenden op z'n revers zodat z'n tongval hem niet zou kunnen verraden, maakte Hackett, aan de arm van één van de zusters, elke avond steeds langere wandelingen om z'n conditie te verbeteren. En nadat enkele eerdere plannen waren afgelast nam hij op 30 januari 1945 afscheid van zijn gastgezin om in enkele dagen, samen met Jan, door de sneeuw naar Sliedrecht te fietsen. Na een nachtelijke tocht van circa twintig kilometer over water bereikte hij op 5 februari het haventje van Lage Zwaluwe, aan de geallieerde linies. Daar bleek dat, samen met hem, nog meer ondergedoken Britten, waaronder Lipmann Kessel, de oversteek hadden gemaakt. 'De grauwe gans is gevlogen', was de boodschap, waarmee de BBC 'Ede' op de hoogte bracht dat de vluchtpoging was geslaagd.
,,Twee dagen later was ik thuis'', vertelt Hackett. ,,Mijn vrouw was net officieel tot weduwe verklaard. Ze wist overigens, via bepaalde kanalen, dat ik nog leefde, maar ze moest dat geheim houden. In het Britse leger gold dat iemand die meer dan vier maanden werd vermist als 'vermoedelijk gesneuveld' werd beschouwd. Een dergelijke boodschap was, behalve triest, ook rampzalig. Want dan werd onmiddellijk ook de soldij stopgezet en dat betekende een ernstige financiële terugval. Ze kreeg dan ook van alle kanten brieven met rouwbeklag. Het was overigens niet gemakkelijk de uitbetaling te herstellen. 'U staat hier als vermist geregistreerd', zei de ambtenaar, 'dus mogen we niets doen' -- dat ik in levenden lijve voor hem stond deed niet ter zake. Kenmerkend was dat twee dagen na mijn thuiskomst een postbode voor de deur stond met een telegram: 'Uw echtgenoot is in veiligheid en zal spoedig bij u zijn'.''

Havik in de Koude Oorlog

Want zijn militaire carríere ging voort. Hackett, die vóór de Slag om Arnhem in het Midden-Oosten en de westelijke Sahara had gediend, kreeg in 1947 de leiding van de Arabische strijdkrachten in het Brits mandaatgebied Palestina. Hij maakte er de stichting van Israël mee. In 1952 werd hij commandant van het Britse Rijnleger in Duitsland. Na een commando in Noord-Ierland van 1961 tot 1963 stapte hij over naar de wetenschap en gaf hij aan diverse universiteiten college in gevarieerde specialismen als middeleeuwse geschiedenis en klassieke talen.
In 1982 deed de generaal nog eenmaal van zich horen door de publicatie van een boek, dat hij samen met andere militaire experts schreef: 'De Derde Wereldoorlog'. In zijn science-fiction-scenario lieten de Russen in 1984 als laatste wanhoopsdaad een atoombom boven Birmingham ontploffen, ten koste van meer dan een miljoen slachtoffers. Als gevolg van de geallieerde wraak stortte het Warschaupact in en spatte de Sovjet-Unie uiteen in vele nationaliteiten.
De commentaren waren niet mals. 'Zoals een gastronoom schrijft over lekker eten, zo schrijft oud-generaal Hackett over de Derde Wereldoorlog', aldus één van de reacties. Hij werd als oorlogshitser en weerbarstige havik gekwalificeerd.
,,Maar ik ben intussen wél ereburger van Oekraïne'', slaat hij terug. Want nauwelijks tien jaar later kwam de voorspelling uit, al bleek daar geen oorlog voor nodig. ,,De vreedzame omwenteling in de Sovjet-Unie heeft mij niet verrast'', zegt Hackett met grote stelligheid. ,,Maar één ding staat vast: hij is volledig het gevolg van de nucleaire dreiging van het Westen.''


Zwaar gewonde John Hacket ontkwam na onderduik in Ede

Laatste generaal 'Slag om Arnhem' dood

Door ANDRÉ HORLINGS

(10 september 1997) De laatste nog levende generaal van de Slag om Arnhem, Sir John Hackett, is gisteren op 87-jarige leeftijd overleden in zijn landhuis bij Cheltenham in het Britse Glouchestershire. Sinds hij kerst '96 getroffen werd door een hartaanval, was zijn gezondheid slecht. Behalve als leider van de 2300 manschappen tellende 4e Britse parachutistenbrigade was Hackett bekend als commandant van het Britse Rijnleger in Duitsland, waar hij ook Nederlandse, Belgische en Duitse troepen onder zijn commando kreeg. In 1982 hield hij in het boek 'De Derde Wereldoorlog' een fel pleidooi voor de nucleaire bewapening van West-Europa tegen de dreiging van de toenmalige Sovjetunie.

Brigade-generaal Hackett raakte tijdens de Slag om Arnhem door granaatscherven ernstig gewond aan zijn buik. In het ziekenhuis werd hij ingeschreven als korporaal, zodat de Duitsers niet wisten welke grote 'vis' zij gevangen hadden. Door Piet Kruyff, één van de belangrijkste Arnhemse verzetsleiders, werd hij na tien dagen 'ontvoerd' naar Ede, waar hij onderdook bij vier zussen De Nooij. Vier maanden later was hij in staat op de fiets de weg naar de Britse linies te vinden. Via de Biesbosch bereikte hij bevrijd Nederland.
Hackett landde op 18 september 1944, op de tweede dag van de Slag, op de Ginkelse Heide. De brug, die te ver bleek, kreeg hij niet te zien. ,,We waren gedoemd. Beneden was het een chaos. We raakten meteen in de strijd verwikkeld'', blikte hij drie jaar geleden terug in een interview ter gelegenheid van de vijftigste herdenking van Operatie Market Garden. Volgens zijn -- overigens niet onomstreden -- visie waren er in het strategische plan twee fundamentele fouten gemaakt. ,,Er hadden de vorige dag twéé 'lifts' moeten zijn in plaats van één. De verrassing was eraf. Maar de fatale fout was dat het uitstekende Amerikaanse leger op 19 september in Nijmegen arriveerde en.... stopte! De weg naar Arnhem was open! Er waren vier tanks beschikbaar, maar volgens het boekje gold als gouden regel dat je daar infanterie bij nodig had. Die was er niet, ook al omdat ze de aanvoer vanuit het zuiden nooit over één enkele weg hadden mogen laten lopen''.
Het boek 'De Derde Wereldoorlog' tekende een gruwelijk scenario en bezat daarnaast een opmerkelijk voorspellende waarde. In een sciencefiction- achtig scenario lieten de Russen als laatste wanhoopsdaad een atoombom boven Birmingham ontploffen, ten koste van een miljoen slachtoffers. Maar als gevolg van de geallieerde wraak stortte het Warschaupact in en spatte de Sovjetunie uiteen in vele nationaliteiten.

DUTCH COURAGE'S PRODUCTIONS
Documentaires: Arnhem Spookstad | Rees: De verzwegen deportatie | Kriegsgefangenenpost | Drama SS Pavon
Publicaties: Artikelen en features | Krapulistische oprispingen | 100 jaar Apeldoornse Courant
Webcams: World Webcam Monitor > Unprotected webcams > Cruiseship cams > List of webcams and more
Media: Press > TV > Radio & video > Twitter and more
World: Atlas | Natural events | Weather > Climate change | Disasters > Earth's End
Various: Dutch Courage's Boeken | Guitar at Charles Bridge | Contact

Aangepast zoeken
© André Horlings

Make a free website with Yola