,,Nederland telt zestien miljoen `deskundigen'. Dat maakte het vak ook zo leuk.''

`Baas' van wegen, spoor en water in Oost-Nederland in de vut

Door ANDRÉ HORLINGS

(20 april 2000) ,,Veel jongeren kiezen voor een maatschappelijke loopbaan. Ze willen een rol spelen in dienst van de mensheid. Maar dat kan ook anders: maatschappelijk bewust omgaan met technische voorzieningen. Ik hoop dat de jonge generatie het gaat zoeken in een meer technische studierichting. Er is nog heel veel werk te doen.''

Ongetwijfeld liggen er vele emotionele discussies ten grondslag aan de hartekreet waarmee ir. Jan Jansen (63) afscheid neemt als hoofdingenieur-directeur van Rijkswaterstaat directie Oost-Nederland. Op 1 mei gaat de `baas' van de hoofdverbindingen via weg, spoor en water in Gelderland en Overijssel in de vut. Tijdens het achtjarige regiem van de `HID' werd bijvoorbeeld besloten tot de bouw van de Betuwelijn en breidden de files zich vanuit het westen uit tot knelpunten rond Arnhem, Deventer en Twente. Op het allerlaatste moment bleek het nodig om `retentiebekkens' aan te wijzen om door klimaatsinvloeden veroorzaakte `vloedgolven' aan rivierwater te kunnen opvangen voordat ze elders calamiteiten veroorzaken.

Ingrijpend

Vele beslissingen hadden ingrijpende gevolgen voor maatschappij en/of individuen. Altijd bleken er vele wegen naar Rome te leiden en gingen de zeeën hoog voordat de plannen op de rails konden worden gezet. ,,Zolang de mensen het eerlijk menen heb ik alle begrip'', zegt Jansen. ,,Verkeer en vervoer is een controversieel deel van het takenpakket. Discussies komen nu eenmaal altijd op je af; Nederland telt zestien miljoen `deskundigen'. Dat maakte het vak ook zo leuk. Eén van de randvoorwaarden bij omstreden projecten is: je `tegenstanders' altijd serieus nemen, wat niet betekent: gelijk geven. Alleen vanuit die houding kun je begrip voor je standpunt ontwikkelen.''
Tijdens zijn loopbaan nam Jansen wel vaker afscheid, maar tweemaal kon hij tegelijk ook het licht uit doen. Hij werkte mee aan de opheffing van de organisaties voor verschillende projecten die werden afgerond: de Deltadienst en de Zuiderzeewerken. Op 1 april 1992 kreeg hij bij Rijkswaterstaat de leiding over de Directie Gelderland; in 1995 volgde een fusie met Overijssel. Het aanzien van de de twee provincies is sindsdien ingrijpend gewijzigd, en gezien het aantal plannen dat intussen op de rails staat was dat nog maar het begin. ,,De jaren '80 hadden zich gekenmerkt door een moeilijke economische situatie met veel bezuinigingen. Er lagen niet veel nieuwbouwplannen en weinig procedures. Bestuurlijk gezien is er nu sprake van een vrij grootschalige verbetering van de infrastructuur'', blikt hij terug.

Betuwelijn

Het ingrijpendst waren de plannen voor de aanleg van de Betuwelijn. ,,Dat besluit maakte een permanente discussie los, die nu zijn eind nadert, want `the point of no return' is reeds lang gepasseerd. In 2005 kunnen de treinen gaan rijden; er is dan voor negen miljard gulden versleuteld. De volgende minister besloot af te zien van de aanleg van de Noordtak, die de route moest ontlasten. Het gevolg: opnieuw discussies.''
Jansen heeft echter alle begrip: ,,De Noordtak had vijf miljard gulden gekost; met betere inpassing kom je dan al gauw op zeven tot acht miljard. Maar volgens mij is ruimhartig gehoor gegeven aan de wensen en bezwaren: met Duitsland is afgesproken dat er meer treinen gaan rijden via Emmerich, vanuit Amsterdam en Rotterdam gaat veel transport over de nog aan te leggen Hanzelijn via Weesp en Lelystad naar Zwolle, er komen ongelijkvloerse kruisingen, geluidsvoorzieningen en veiligheidsmaatregelen en tussen Elst en Deventer zullen geen LPG en chloor worden vervoerd; dat gaat nu al via Amersfoort en Apeldoorn, `s nachts, met maximaal 60 km per uur.''
Hij vindt het jammer dat hij Rijksweg 30 bij Ede, de verbinding tussen de A12 en A1, niet heeft kunnen afronden. ,,Het plan was goedgekeurd door Ede en de provincie Gelderland, maar werd vernietigd door de Raad van State, op enkele punten waar het bestrijden van de geluidhinder niet goed geregeld zou zijn. Bij de Betuweroute ging het andersom: het plan werd op kleine punten vernietigd, maar in zijn geheel goedgekeurd.''


Strijd tegen water blijft

Met de voltooiing van het Deltaplan, enkele jaren geleden, leek de veiligheid van kust en rivierdijken voor eeuwen veilig te zijn gesteld. Maar niets blijkt minder waar. Rijkswaterstaat werkte al aan een project `Ruimte voor Rijntakken' door middel van het verlagen van uiterwaarden en het verwijderen van obstakels als vroegere veerstoepen en oude steenfabrieken. Nu pleit staatssecretaris Monique de Vries bovendien voor het aanwijzen van `retentiebekkens', die bij extreem hoge waterstand de eerste vloedgolf moeten opvangen en kwetsbare gebieden stroomafwaarts tegen overstromingen moet behoeden.
,,Wij zullen altijd bezig zijn met de strijd tegen het water'', stelt Jansen vast, om daar aan toe te voegen: ,,Nederland was nog nooit zo veilig als nu. Maar ook een overstromingskans van eens in de 1250 jaar betekent dat die ramp `morgen' plaats zou kunnen vinden. De evacuatie van 1995 maakte de geesten rijp; aan de recente overstromingen in Oost-Europa zie je dat het ons zomaar zou kunnen overvallen.''
In de loop van de tijd is de ruimte voor de rivieren volgens hem steeds beperkter geworden, terwijl vanuit Duitsland, ook vanwege klimatologische invloeden, een steeds grotere wateraanvoer wordt verwacht, ,,Elke winter wordt in de uiteraarden een nieuw laagje slib neergelegd. Het winterbed van de rivieren wordt daardoor steeds ondieper. Vroegere overlaten, die de druk van het water moesten verminderen, werden weggesaneerd. We maken dat proces van jaren ongedaan en halen tegelijk de obstakels weg die de stroming beïnvloeden.''
De discussie die De Vries over retentiebekkens is begonnen maakt veel emoties los. ,,Maar het gaat om een calamiteitenregeling; het aanwijzen van gebieden waar landbouw wordt bedreven, die groen moeten blijven en waar je dus niet stedelijk mag bouwen. Als je ze nodig hebt wordt daar de minste maatschappelijke schade aangericht. En gaat het mis, dan geldt er een schaderegeling.''

Afvalwater werd zoetwaterbeheer

De Rijn loopt als een rode draad door de carrière van `HID' Jansen. Tussen 1962 en 1986 werkte hij bij het RIZA, toen het Rijksinstituut voor `Zuivering Afvalwater' en als hoofd van Rijkswaterstaat Oost-Nederland eiste de rivier opnieuw een groot deel van zijn aandacht op. Aanvankelijk vormde de rivier een `open riool'; intussen is hij een belangrijke verkeersader en straks wellicht een dreigende waterwolf.

,,De Rijn was een open riool. Dieptepunt was 1973: de slechtste waterkwaliteit ooit. Eind jaren '60, toen Nederland 13 miljoen inwoners telde, kwam ruim 40 miljoen `inwonerequivalenten' aan verontreinigd oppervlaktewater in zee terecht. Daarvan werd 30 à 35 miljoen door de industrie geloosd, terwijl slechts 5 miljoen IE werd gezuiverd. Ik werkte er mee aan de eerste milieuwet, de Wet Verontreiniging Oppervlaktewater. Het in 1970 verschenen Rapport van de Club van Rome was daarbij een belangrijke steun in de rug; het had de bevolking doordrongen van de ernst van het probleem. Intussen is het industrie-afval naar 12 miljoen IE gegaan, terwijl het rioolwater vrijwel overal wordt gezuiverd.''
De naam van het RIZA is intussen gewijzigd. Het instituut doet nu aan `zoetwaterbeheer'.''

Begin met: 'ik' moet mijn auto laten staan

Eén van de kenmerken van de verkeersdrukte in Nederland is het feit dat de filemeldingen zich in de afgelopen jaren hebben uitgebreid tot Gelderland en Overijssel. De belangrijkste knelpunten zijn de A1 tussen Hoevelaken en Barneveld, Apeldoorn en Deventer en rond het Twentse knooppunt Azelo, de A50 tussen Heelsum en Ewijk en het Gelderse deel van de A2.
Jansen: ,,Wil dit land economisch blijven functioneren, dan is een goede bereikbaarheid nodig. We zijn met alle grote wegen bezig, met uitzondering van de A15, die de drukte nog goed aan kan. Spitsstroken kunnen de capaciteit van een weg bijvoorbeeld met dertig procent vergroten.''
Verbetering van het openbaar vervoer ziet hij niet als oplossing. ,,Dat wordt gebruikt door acht à tien procent van het totaal aantal reizigers. Voor een ander gedeelte is het geen bruikbaar alternatief. Het is niet realistisch er van uit te gaan dat de groei van de mobiliteit, twee procent per jaar, tot staan kan worden gebracht. Automobilisten blijken zich door files niet te laten afschrikken. Als iemand zegt dat `we' minder auto moeten rijden antwoord ik weleens: begin met `ik' moet de auto laten staan.'' Toch ligt het vastlopen van het verkeer volgens Jansen ook aan het gebruik van de wegen. ,,Wanneer het autoverkeer gelijkmatig over de dag was verdeeld zouden er geen files voorkomen. Op vrijdag zie je al dat er dan meer mensen vrij zijn. Dat zou beter moeten worden gespreid.''



DUTCH COURAGE'S PRODUCTIONS
Documentaires: Arnhem Spookstad | Rees: De verzwegen deportatie | Kriegsgefangenenpost | Drama SS Pavon
Publicaties: Artikelen en features | Krapulistische oprispingen | 100 jaar Apeldoornse Courant
Webcams: World Webcam Monitor > Unprotected webcams > Cruiseship cams > List of webcams and more
Media: Press > TV > Radio & video > Twitter and more
World: Atlas | Natural events | Weather > Climate change | Disasters > Earth's End
Various: Dutch Courage's Boeken | Guitar at Charles Bridge | Contact

Aangepast zoeken
© André Horlings

Make a free website with Yola