luisteren

Theaterzaal vol kinderen in strak georganiseerd kinderkamp luistert naar luidspreker achter gesloten gordijn. (Foto: André)

6. Zaal vol kinderen leert Leiders respecteren

(24 november 2018) Veertien dagen lang zou ons gezelschap zich, als een treintje tussen onze twee gidsen mister Pak en miss Pak, door Noord-Korea voortbewegen. In Hamhung hadden we er zelfs even drie: de gids die met Harold en Sandra was meegekomen nadat zij via Seoul en Beijing in Pyongyang waren gearriveerd. Want ook die bustocht mocht niet zonder begeleiding. De twee slachtoffers van de Russische bureaucratie sloten zich onmiddellijk aan in ons gevarieerde gezelschap dat ook al een week lang intensieve ervaringen achter de rug had.

Afgezien van de vele bezienswaardigheden onderweg leerden we Noord-Korea voornamelijk kennen vanuit de trein en uit de bus. We passeerden schitterende landschappen, reden langs baaien aan een vaak rimpelloze Japanse Zee met eilanden in de verte, kwamen langs dorpen en stadjes, vaak ommuurd en volgebouwd met kleine huizen en met inkijkjes in de straatjes die haaks op het spoor lagen, zwaarbewaakte stations, en heel vaak militairen, in colonne, op hun post of waarschijnlijk bezig met iets nuttigs.

dorp

Uitzicht op traditioneel Noord-Koreaans dorp vanuit de trein. (Foto André)

In de steden en dorpen viel vooral de drukte op straat op; volle stoepen vol krioelend volk, of in een kluitje wachtend op de bus in de karakteristieke hurkhouding, de ‘squat’. Wegwerkers krioelen met tientallen tegelijk op de straten: alles is handarbeid, machines die werk uit handen nemen ontbreken nagenoeg. Op de velden halen tientallen mensen de oogst binnen. Heel veel fietsers onderweg; alle fietsen met een mandje en heel sterke snelbinders, want letterlijk àlles wordt erop vervoerd, van geiten tot metersbrede ruiten; soms zien we zelfs een snorfiets. Honderden wandelaars op de autowegen. Kolonnes soldaten of arbeiders (‘no pictures!’). Van alle bomen langs de weg is de voet wit gekalkt; ongetwijfeld handig in het donker (zie hoofdstuk 1), wanneer langs de weg nauwelijks of geen verlichting brandt. Weinig auto’s, vooral voor vrachtvervoer, met soms wel tien personen in de bak. De enkele personenauto heeft het stuur vaak rechts, het is dan een tweedehandsje uit Japan. De wegen zijn vrijwel overal slecht; het is moeilijk onderweg een boek te lezen.

Van de radar af

Als we al contact hadden met echte Koreanen, dan was dat met (meestal aantrekkelijke - volgens geruchten 'uitverkoren') serveersters (in elk restaurant weer gekleed in een ander, smaakvol ontworpen uniform), hotel- of winkelpersoneel. Bij toevallige ontmoetingen viel vooral hun welwillende nieuwsgierigheid op: veel glimlachen, aarzelend groeten, zelden persoonlijk contact, dat vervolgens stuitte op de taalbarrière.

Wij waren zelf allemaal van de radar af. Internet en de mobiele telefoon zijn in Noord-Korea onbereikbaar (vroeger werden telefoon en iPad zelfs verzegeld). Wat er in de rest van de wereld gebeurde was onbekend: de tv op de hotelkamer werkte zelden (tijdens een uitzending van BBC World in Pyongyang ging de tv ‘spontaan’ uit en de zender was daarna niet meer terug te vinden); zelfs mijn wereldontvanger ontving vrijwel alleen maar onbestemde brom- of fluittonen. Wel heeft Noord-Korea een eigen exclusief mobiel telefoonnet. Dat merkten we als mr. Pak in de bus (vaak!) gebeld werd (door zijn baas?).

Mister Pak is misselijk

Het geplande programma van 30 augustus in Hamhung was niet doorgegaan, omdat we nog de hele dag in de vertraagde stoptrein zaten, maar zou de volgende dag in rap tempo worden ingehaald. Na aankomst en na het diner waren we ’s avonds echt wel toe aan een biertje of andere versnaperingen.

schilderen < In de kunstmestfabriek werkt een schilder aan een opbeurende tekst die binnenkort ergens bevestigd gaat worden. (Foto: André)

Onze gesprekken werden voortdurend onderbroken door mister Pak, die in moeilijk verstaanbaar Engels langskwam met nutteloze informatie, zoals hij ook later, gevraagd of ongevraagd, nooit om een praatje verlegen zat, wat lang niet altijd wederzijds was. Tegen het eind van de avond kwam hij ons tot drie keer toe persoonlijk welterusten wensen. Toen Sandra later nog even naar achteren moest ontdekte ze de oorzaak: ze trof ze hem wéér aan, kotsend op het damestoilet.

Het was duidelijk dat mr. Pak niet onze favoriete gids zou worden, maar we veronderstelden ook dat Kim (Jong-un) dergelijk gedrag niet echt op prijs zou stellen, dus wellicht zou hij zich verder tegenover ons een beetje gedeisd houden. Dat bleek niet het geval toen Willem de volgende dag op het terrein van de kunstmestfabriek een foto maakte van een grote propagandaposter met een opwekkende boodschap voor het Koreaanse volk. ‘Delete it!’, gaf mr. Pak te kennen, dus het zal altijd onduidelijk blijven wat daar nou fout aan was.

Initiatiefloos volk

schouwburg Hans en miss Pak in gesprek voor de schouwburg van Hamhung, gebouwd op initiatief van Kim Il-sung. (Foto: André>

Na ons bezoek aan de grote beelden van Kim Il-sung en Kim Jong-il (deel 4) kregen we op een uitzichtpunt over de stad uitleg van een plaatselijke gids. Ze vertelde bijzonderheden over de bouw en hoe vaak de Leiders er ook al geweest waren -- best wel vaak. Bij tal van bezienswaardigheden elders zagen we hun handtekeningen, gekerfd in het steen, inclusief de datum van hun bezoek.

En de gids suggereerde dat het Noord-Koreaanse volk zelf volstrekt initiatiefloos was.

Kim Il-sung was hier en hij zei: deze stad moet een theater krijgen. En daarom hebben we hier nu een theater. Zij voegde daar de belofte aan toe dat de Kim’s altijd de leiding zouden blijven houden over het Koreaanse volk.

Die boodschap zouden we nog vele malen te horen krijgen, in alle variaties. Het lijkt erop dat àlle prestaties in Noord-Korea te danken zijn aan Kim Il-sung, Kim Jong-il en intussen vast ook wel aan Kim Jong-un. Het Koreaanse volk is alleen maar de uitvoerder van hun initiatieven.

zwemmenSchelpendiner

< Marcel en Igor gooien in de Japanse Zee bij Hungnam een balletje op.(Foto: Sven)

Over het Majon Beach-hotel bij Hamhung hadden we niets te klagen. Het was in alle opzichten exclusief: qua uitvoering, qua bediening, maar we waren (vrijwel?) de enige gasten. Het bezat een exclusief strand aan de Japanse Zee waar we ons in de middag uitstekend vermaakten. In het water (ex-wedstrijdzwemmer Igor was weer in zijn element; we wierpen elkaar de bal toe); op het eilandje, best nog een flinke klim, (met uitzicht op een omgekeerde boot waar, onder het toeziend oog van een stuk of vijf collega’s, een eenzame lasser bezig was) en aan het strand (waar huisarts Ron tussen de twee beekjes die ons exclusieve strand begrensden langs het water trimde), of in de zon, (waar Aad verder werkte aan zijn teint).

schelpenmaal In een kring op kleine krukjes rond het ‘kampvuur’, om de schelpdieren te bereiden. (Foto: André) >

In de avond genoten we van een ‘schelpenmaaltijd’. Daarvoor werden mobiele barbecues aangestoken waarop we mosselen en oesters konden verwarmen. Voor mij een primeur: tot dan toe had ik de consumptie van schelpdieren weten te vermijden, maar ze waren best lekker. Dat was ook de rijstwijn die daarnaast genuttigd kon worden. Die was zelfs bijzonder lekker, al kreeg je er wel een dikke tong van. Maar dronken?, welnee!

Maar toen het afgelopen was bleek ik echter moeilijk koers te kunnen houden. Resoluut greep miss Pak me beet, en stevig gearmd bereikten we het hotel.

Stuurmanskunst

Grote complimenten voor onze chauffeur, die ons zonder ongelukken dwars door het gewoel heen door half Noord-Korea transporteerde. ‘Overal moest de bus slalommend opgebroken wegdelen vermijden, inclusief vaak tientallen wegwerkers. ‘Meerijden’ en door de grote voorruit kijken naar wat ons voor de wielen kwam was soms beangstigend. Voortdurend moesten, vaak luid toeterend, langzamer voertuigen of wegspringende voetgangers worden ingehaald; overal liepen mensen, fietsers staken onverwacht de weg over. Met grote stuurmanskunst wist de chauffeur levensgevaar af te wenden.

vervoer < Transport in Noord-Korea. De auto wordt gevoed met een houtgasgenerator. (Foto: Raymond)

Zo waren we op 5 september onderweg om, even buiten de stad Kaesong in het uiterste zuidwesten van het land, vlakbij Zuid-Korea, de graftombe van Koning Congmin (of Kongmin; 1330 - 1374) te bezichtigen, één van de laatste vorsten die de staat Goryeo (918-1392) bestuurde. Hij kwam aan de macht na een turbulente periode, toen Goreyo overheerst werd door de Mongolen. Koning Congmin slaagde er weliswaar in de invloed van de Mongolen terug te dringen, maar hij werd vermoord door een vertrouweling. Toen zijn vrouw overleed, de Mongoolse prinses Noguk, was voor haar een mausoleum gebouwd, waar ook hij kwam te rusten. Inmiddels bevinden de resten van het koninklijk paar zich niet meer in de tombe. Die werd begin vorige eeuw door de Japanners geplunderd. Zijn kist staat overigens nog wel in het Koryo-museum van Kaesong.

landbouw De Grote Leiders op de akkers; alom aanwezig in landbouwgebieden >

Dat hebben we niet gezien, net zo min als de graftombe van de koning. Want aan de smalle weg erheen vonden ingrijpende wegwerkzaamheden plaats, die we nauwelijks konden passeren. Na een paar kilometer kon de bus er helemáál niet meer langs. Toen begon de chauffeur een zeer lange rit achteruit, waarbij hij kundig allerlei obstakels wist te ontwijken. Het applaus na afloop was welgemeend.

Een fantastisch kinderkamp

tochmaarniet Toch maar niet….. over de brug naar de vuurtoren op het eilandje bij Wonsan. (Foto: Raymond) >

Op 1 september vertrokken we naar het bergachtige gebied rond Mount Kumgang in het oosten. Onderweg bezochten we een collectieve boerderij, wandelden we in Wonsan over een kilometerslange pier richting vuurtoren op een eilandje, totdat over de laatste brug slechts een paar losse planken lagen die we niet vertrouwden, en bezochten een kunstgalerij met fraaie al dan niet vaderlandslievende Noord-Koreaanse kunstwerken waarvan er intussen enkele aan de wanden van reisgenoten prijken.

Maar het meest fascinerend was ons bezoek aan het Songdowon International Childrens Camp. (BBC-reportage uit 2013). Dat is een Noord-Koreaans prestigeobject van betekenis, en ongetwijfeld waren we er ook daarom uitgenodigd. Bij aankomst valt de enorme glijbaan van het zwembad op, waar vijf kinderen naast elkaar naar beneden kunnen glijden. Het onvermijdelijke beeld van Kim Il-sung en Kim Jong-il, ditmaal omringd door kinderen, staat tussen het luxueuze hoofdgebouw waar 400 kinderen tegelijk kunnen worden ondergebracht, en het theater. Ook zijn er omvangrijke sportaccomodaties, een indrukwekkend aquarium waar de haaien boven je hoofd zwemmen en een volière met tal van uitheemse vogels. Het kamp werd in 1960 opgericht om de culturele uitwisseling tussen communistische landen te bevorderen. Sindsdien kunnen jonge studenten uit binnen- en buitenland er terecht.

Songdowon

Korte video over de activiteiten in het Songdowon International Children's Camp (5.20, Koryo Media)

Indoctrinatie

Of dat nu ook het geval is als wij op het grote binnenplein staan, is onduidelijk. Op de sportaccomodaties is geen enkele vorm van bedrijvigheid. Iedereen blijkt in het hoofdgebouw te zitten. Daaruit stromen steeds meer kinderen naar buiten, om zich netjes in rijen op te stellen. Ze lijken allemaal gekleed in het Noord-Koreaanse schooluniform. Als ze zich uiteindelijk in beweging zetten wandelen ze, gedisciplineerd, langs het beeld van de twee Kims met kinderen, naar het theater, waar ze ook weer moeten wachten. Dan gaan ze naar binnen.

Na een tijdje mogen wij ook binnen kijken. We zien dat de zaal stampvol kinderen zit, die geconcentreerd luisteren naar een stem die kennelijk uit een luidspreker achter het gesloten doek komt. We verstaan er helemaal niets van, maar zijn al wel zo lang in Noord-Korea dat de boodschap wel duidelijk is: dit is een lesje Juche, de leer van het Kimilsongsme.

Kim Il-sung stelde in 1955 vast: 'De proletarische revolutie is er voor het volk en de massa moet worden geleid door een Grote Leider'. In de jaren zeventig werd het Juche-idee geproclameerd: 'De Grote Leider is als een 'vaderfiguur' voor het volk en leidt het volk. Het volk moet de Grote Leider gehoorzaam volgen, maar kan via de Arbeiderspartij invloed uitoefenen op de besluitname van de leider’.v

Het Juche-idee

Volgens het Juche-idee moet het Noord-Koreaanse volk niet economisch afhankelijk zijn van andere landen, op eigen kracht vertrouwen en van het land een zelfvoorzienende natie maken. De Juche-samenleving, volgens Kim Il-sung ‘de meest verheven samenleving ter wereld’, moet worden verdedigd en gepropageerd, omdat imperialistische landen (VS, Westerse landen) de DPRK steeds zullen bedreigen. De leer leidt in praktijk tot totale gehoorzaamheid aan de Grote Leiders, die volgens de Juche doen wat in het belang van het volk is.

De andere helft van de theaterzaal, waar de kinderen ademloos luisteren naar de stem uit een luidspreker achter het gesloten doek.(Foto: André)

Sinds het ineenstorten van de ‘bondgenoot’ Sovjet-Unie en de intrede van steeds meer kapitalisme in China is er weinig meer over van de Noord-Koreaanse economie. Desondanks werden enorme investeringen gedaan om de toekomst van de Kim-dynastie te verzekeren door een nucleaire afschrikkingsmacht te realiseren. Bovendien werd het land in de jaren 90 geplaagd door ‘de periode van ontbering’; de hongersnood, waarvan het gevaar door aanhoudende droogte, en niet in het minst ook als gevolg van de internationale sancties als gevolg van het ook door ‘bondgenoten’ veroordeelde nucleaire avontuur, nog niet geweken is.

Als ‘gasten’ hadden we overigens niet te klagen.

‘Andere landen hebben religie; wij de Grote Leiders’

Trouw-journalist Stevo Akkerman maakte in 2014 een - zeldzame - persreis naar Noord-Korea en vroeg regeringswoordvoerder Ri Chung-il of de Koreaanse leiders, “net als bij ons”, wel eens fouten maakten:

"O, nee. De geschiedenis van ons land heeft bewezen dat onze Grote Leiders" - Mister Ri spreekt de hoofdletters hoorbaar uit - "volledig de wil van het volk tot uiting brengen. Zij hebben ons bevrijd van de Japanners, ze zijn ons voorgegaan in de oorlog tegen de Amerikanen, zonder hen zou ik geen onafhankelijk man zijn, en mijn gezin en land niet kunnen dienen zoals ik nu doe; dankzij de wijsheid van onze Grote Leiders is dit het beste land van de wereld."
"Maar nergens zijn leiders onfeilbaar, hoor."
"Zie het zo: andere landen hebben een religie, met een God. Wij hebben onze Grote Leiders."

‘Kritiek op de Leiders is kritiek op onszelf’

Palin Michael Palin en zijn gids vleien zich neer op een rots voor een indringend gesprek over Leiderschap. >

Dezelfde aanhankelijkheid aan de Leiders ontmoette de gerenommeerde Britse wereldreiziger Michael Palin die, ook recent, een individuele reis door Noord-Korea maakte. In zijn bezienswaardige reportage (vanaf 10 december op National Geographic) heeft hij een indringend gesprek met zijn gids (26.00-29.30), Zij stelt tegenover de ‘vrijheid’ van mensen in het Westen dat de Noord-Koreanen een ‘eigen stijl’ hebben:

Onze leiders zijn geweldig. Ze zijn er niet voor zichzelf, maar representeren ons, de massa. Kritiek op de leiders zou beledigend zijn. Het zou kritiek op onszelf betekenen.

Michael Palin ging trouwens wèl naar Mount Paektu.

Terug naar Inhoud | 7. We gaan niet naar Mount Paektu



DUTCH COURAGE'S PRODUCTIONS
Documentaires: Arnhem Spookstad | Rees: De verzwegen deportatie | Kriegsgefangenenpost | Drama SS Pavon
Publicaties: Artikelen en features | World Webcam Monitor | 100 jaar Apeldoornse Courant
Contact

Aangepast zoeken
© André Horlings

Make a free website with Yola