wachtMoskou

Wisseling van de wacht bij de Kremlinmuur in Moskou

2. Naar Solzjenitsyn in Vladivostok

(21 oktober 2018) In 1972 reisde ik - in een Eend - voor het eerst naar Moskou (en Leningrad en Finland, en via Zweden weer naar huis). In 1989 was ik er voor het laatst. In de Sovjet-Unie was Michael Gorbatsjov aan de macht gekomen en er waaide een nieuwe wind. Op een persreis naar Kiev en Moskou, georganiseerd door Perestrojka Reizen - het reisbureau, gespecialiseerd in de Sovjet-Unie, had met het oog op de toekomst zijn naam alvast veranderd. Lenin lag nog in zijn mausoleum op het Rode Plein, de politie oogde streng, lange rijen stonden voor de winkels, de reclame bestond uit communistische leuzen en de stad was grauw, met uitzondering misschien van de Arbat, toen al een kunstenaarstraat die aan Parijs deed denken.

Moskoustraat Straattafereel in Moskou, augustus 2018 >

Op die reis was grote aandacht voor journalistieke aspecten; we bezochten onder meer een journalistenschool, de ouderwetse krant ‘Het vaandel van het Communisme’ en zelfs de Pravda (waar reisgenote Goedele Liekens (Miss België 1986) de pas verkozen eerste (en één na laatste) Miss-USSR wist te achterhalen. Mijn, intussen belegen - realistische - grap: ik heb met Goedele nog een beschuitje gegeten).

Bijna dertig jaar later had de Russische hoofdstad een metamorfose ondergaan. Moskou oogde westers, met al zijn reclame-uitingen, terrassen en ontspannen uitgaanspubliek. De wisseling van de wacht (video: Hans) was verplaatst van het nu gesloten Mausoleum naar de achterkant van de Kremlin-muur. Het hele Rode Plein zat die dag trouwens (drukte?) voor ons op slot.

Moskougids < De gids in Moskou (rechts) legt aan reisgenoten aspecten uit van de Muur rond het Kremlin.

We kregen een haastige gids, waardoor het gezelschap nogal verstrooid raakte. Hij bracht ons naar een nieuwe, doodlopende wandelbrug over de Moskwa, en kennelijk wees hij in het voorbijgaan ook de herdenkingsplaats aan voor de in 2015 bij het Kremlin vermoorde politicus Boris Mentsov, maar dat heb ik gemist.

Spannende vliegreis

De volgende dag vroeg op. We zouden om 08.25 uur, met Siberian Airlines, vertrekken naar Novosibirsk. Daar hadden we dan twee uur voor de overstap naar Vladivostok, helemaal aan het andere einde van Rusland.

Maar het vertrek werd uitgesteld. En uitgesteld. En uitgesteld En uitgesteld. Uiteindelijk was het bijzonder waarschijnlijk dat we in Novosibirsk de aansluiting zouden missen. En dan? Hotel en een dagje Midden-Siberië? Er waren bovendien geruchten dat het vliegtuig van een dag later volgeboekt was. Toen we eindelijk voltrokken was alles nog volstrekt onduidelijk.

Maar Leonieke stelde alles in het werk om de piloten te bewegen Novosibirsk te vragen het vliegtuig naar Vladivostok op te houden. Ook in het belang van zeker nog tientallen andere reizigers die ook naar het uiterste westen van Rusland moesten. Bij de landing in Novosibirsk was het nog steeds onduidelijk of dat gelukt was.

Maar daar werden we, ruim na middernacht, op het vliegveld opgevangen, door een gang geleid en weer naar buiten, en toen het andere vliegtuig in dat bijna meteen vertrok. Met enige vertraging bereikten we op 25 augustus Vladivostok.

In Vladivostok bewees de Vlaamse huisarts meteen zijn diensten. Willem, die tijdens de reis mijn ‘slapie’ werd, bleek belangrijke medicijnen naast zijn koffer te hebben gestoken. Ron kon meteen aangeven welke pillen jammer waren en welke onmisbaar, en met een wandeling naar een apotheek werd erger voorkomen.

Vladikunst

Ronny en Tonny zoeken iets uit over Vladivostok.

Vladivostok, een ontdekking

In Vladivostok (594.701 inwoners in 2002) is het zeven uur later dan in Moskou en (in de zomertijd) acht uur later dan in Nederland. De stad vormt het eindpunt van de Transsiberië-Express; 9287 km van Moskou. Rechtstreeks duurt de reis zes dagen, maar in de praktijk stappen passagiers onderweg uit om halteplaatsen te bezoeken. Ook in de praktijk nemen ze bij aankomst vaak meteen het vliegtuig terug naar huis.


Dat is jammer; er is héél wat te ontdekken. Het hotel was vlakbij het grote plein, waar deze zaterdag met een soort luidsprekerdemonstratie was met veel lawaai en niet zo mooie, getatoueerde danseressen, die op een podium dansten op wilde muziek. Op een boulevard met uitzicht op zee heerste een gezellige drukte en speelden twee gitaristen de sterren van de hemel.

kathedraal Levensgrote ‘uien’staan klaar bij de kathedraal in aanbouw. >

Aad stapte over van de Transsiberië-express naar de groep, in een t-shirt met de tekst ‘I love SU’(riname), wat sommige Russen mogelijk niet goed hebben begrepen, omdat de Sovjet-Unie reeds lang verleden tijd is.

Vladivostok ligt op een schiereiland rond een baai, dichtbij China en Korea en veel dichter bij Japan dan bij Moskou. De eilanden worden sinds kort verbonden door kolossale hangbruggen (bouwdeskundigen in ons gezelschap schamperden dat het vervangen van die kabels t.z.t. nog een hele klus gaat worden). Op het grote plein was een nieuwe Russisch-orthodoxe kathedraal in aanbouw; de gigantische ‘uien’ voor de torens stonden al naast het gebouw geparkeerd.

De stad is trouwens nog niet eens zo lang voor westerse toeristen bereikbaar. Pas in 1993 werd het Sovjet-inreisverbod van de stad voor buitenlanders, met een (sinds 1860) strategisch belangrijke marinebasis, door president Jeltsin opgeheven. Nu barst het er van de buitenlandse toeristen, vooral Japanners, Chinezen en (Zuid-)Koreanen.

kanon < Leonieke beklimt het gigantische kanon aan de zee op Russky Island.

Wij waren er twee dagen, met o.m. een rondrit naar Russky Island, waar in de oorlog de gigantische kanonnen stonden die de Japanners voor een invasie zouden hebben afgeschrikt. We mochten afdalen in de spelonken en het gevaarte, dat kennelijk geen strategische waarde meer heeft, beklimmen. Bovendien was het net een soort legerdag en konden legervoertuigen worden bezocht. En er vond een ‘riddergevecht’ plaats, waar geharnaste vechters elkaar met hun zwaarden ècht en ongenadig te lijf gingen.

Solzjenitsyn Standbeeld voor Solzjenitsyn aan de haven van Vladivostok >

Indrukwekkend vond ik zelf een standbeeld voor Aleksandr Solzjenitsyn aan de haven; de schrijver en onthuller van de Goelag Archipel; zijn boeken heb ik verslonden. In 1974 werd hij verbannen, ging wonen in de Verenigde Staten en kreeg in 1990 zijn staatsburgerschap terug van Gorbatsjov. Via Vladivostok keerde hij terug in de Sovjet-Unie.

Dat hij zich daarna ontwikkelde tot een Russische nationalist met felle kritiek op de westerse wereld neemt niet weg dat zijn boeken een belangrijke bijdrage leverden in de onttakeling van het communistisch Sovjet-regiem.

Overstroming in Ussuriysk

In de middag haalden we de bagage op in hotel Versailles, om met de bus naar Ussuriysk te gaan, niet eens zo’n kleine stad dichterbij de Koreaanse grens. Bij aankomst bleek de plaatselijke rivier buiten zijn oevers getreden; laaggelegen gebouwen stonden onder water. Nieuwsgierigheid van reisgenoten werd door de bewoners overigens niet op prijs gesteld.

Overstromingen komen in Ussuriysk trouwens vaker voor.In 2015 moesten in een plaatselijke dierentuin dieren uit hun kooien worden bevrijd nadat een typhoon het water hoog had opgestuwd.

De ober van het restaurant gebruikte een vertaalcomputer voor onze wensen voor het diner en toen moesten we naar bed in hotel Edem, want de volgende ochtend was het vroeg op. Met onze bagage wandelden we vijf minuten naar het station, waar de trein om 5.29 uur zou vertrekken naar Khasan, aan de grens met Noord-Korea.

telefoon < Leonieke met haar teruggevonden telefoon bij de trein (Foto: Hans)

Gestolen telefoon

De Russische grensbewaking was al grondig - bezoek met veel verschillende petten aan de coupé’s en één van hen had een herdershond bij zich; we hadden net de theoretische mogelijkheid besproken of je iemand onder de banken de grens over kon smokkelen. Daarna reed de trein over de brug van de Tumenrivier naar Noord-Korea.

Nog voor de grenscontrole was er een incident: onze reisleidster Leonieke was opeens haar mobiele telefoon kwijt; voor haar en voor ons allemaal een onmisbaar attribuut omdat die alle mogelijke informatie en contactpersonen bevatte die voor onze reis noodzakelijk waren. Hans belde haar nummer via het Chinese netwerk en toen ging de telefoon af… op het toilet. Vermoedelijk was er een dief geweest die het ding alsnog kwijt wilde.

Op de grens van Noord-Korea ging de klok een uur achteruit; het land ligt westelijker op de aardbol dan Vladivostok, alweer een beetje dichter bij huis.

Dwangarbeiders?

Breuker Korea-specialist Remco Breuker >

De Leidse Korea-deskundige Remco Breuker treedt regelmatig op voor de tv en in bijeenkomsten over het door zijn kern- en raketproeven en uitgezonden gastarbeiders actuele Noord-Korea. Door critici wordt Breuker wel verweten dat hij nog nooit in Noord-Korea is geweest; hij neemt aan dat hij er niet in komt en/of daarna er niet meer uit.
< Volgens Breuker vindt er een gigantische dwangarbeid plaats van Noord-Koreanen die overal ter wereld, ook met NAVO-schepen in bijvoorbeeld Polen, dwangarbeid verrichten. Ze leven in Noord-Koreaanse onderkomens, afgesloten van het maatschappelijk leven in de landen waar ze werken, en worden uitgebuit als slaven die wat ze verdienen aan de staat moeten inleveren.

Leonieke relativeert zijn verhaal. Ze ontkent niet dat er zich excessen kunnen voordoen, maar volgens haar werken veel Noord-Koreanen vrijwillig in het buitenland. Het is ook een manier om toch meer geld te verdienen en aan goederen te komen die in eigen land niet of nauwelijks te krijgen zijn.

Zie ook: Noord-Koreaanse dwangarbeiders bouwden mee aan Nederlandse schepen (en hun loon ging naar Kim Jong-un) (NRC Handelsblad, 6 februari 2018)

Remco Breuker is wél in Noord-Korea geweest

Tijdens de spanningen in 2017, toen Noord-Korea proeven deed met kernraketten die steeds verder reikten en uiteindelijk Amerika zouden kunnen bereiken, waarschuwde Breuker voor een fatale Amerikaans-Noord-Koreaanse militaire confrontatie. Dat risico werd dit jaar overigens bevestigd door de Amerikaanse journalist Bob Woodward (die ooit bijdroeg aan de val van Richard Nixon). In zijn nieuwe boek ‘Fear’ (Angst) onthult Woodward dat president Trump overwoog de families van Amerikaanse militairen uit Zuid-Korea terug te trekken, wat door Noord-Korea had kunnen worden uitgelegd als een serieuze voorbereiding op oorlog, en (aanval is de beste verdediging) aanleiding voor de al sinds de wapenstilstand in 1953 aangekondigde Noord-Koreaanse invasie van het Zuid-Koreaanse zusterland. 'Korea is één' is een veelgebruikte Noord-Koreaanse leuze.

Met de volstrekt onverwachte ontmoeting van president Trump met de Noord-Koreaanse leider Kim Jong-un in juni 2018 lijkt de druk van de ketel. Er leek er een eind gekomen aan de spanningen, maar algemeen wordt aangenomen dat Noord-Korea zijn nucleaire ambities nooit zal opgeven. Die vormen een levensverzekering voor de Kim-dynastie.

Bij vertrek had ik het recente boek van Breuker, De BV Noord-Korea, nog niet uit. Ik las door tijdens de lange vluchten. Ik veronderstelde dat het boek ’nooit’ door Noord-Korea zou worden doorgelaten en wilde het daarom ergens in Rusland in een prullenmand deponeren (en thuis opnieuw aanschaffen, want onmisbare documentatie). Maar Leonieke zei: ’geef het maar aan mij’, en zij bracht het boek de grens over. De grenswachten telden het aantal boeken en letten niet op de inhoud. En zo zorgde Leonieke Glasbergen ervoor dat Remco Breuker toch in Noord-Korea is geweest.

Terug naar Inhoud | 3. Scholieren met een partijspeldje



DUTCH COURAGE'S PRODUCTIONS
Documentaires: Arnhem Spookstad | Rees: De verzwegen deportatie | Kriegsgefangenenpost | Drama SS Pavon
Publicaties: Artikelen en features | World Webcam Monitor | 100 jaar Apeldoornse Courant
Contact

Aangepast zoeken

Make a free website with Yola