Landenspecialist Jan Jansen leerde Albanees om Kosovaren te begrijpen

'Amnesty waarschuwde al in 1993 voor Kosovo'

Door ANDRé HORLINGS

Kosovo Kaart van Kosovo (Geography.about.com) Klik voor vergroting >

(23 maart 1999) ,,Ik heb al in 1993, in een rapport van Amnesty International, vastgesteld dat in Kosovo een gewelddadig conflict waarschijnlijk was. Het opheffen van de autonome status door de Servische president Slobodan Milosevic sloeg voor de Albanezen in de Joegoslavische provincie het fundament weg onder hun bestaan. Maar de internationale gemeenschap negeerde Kosovo in de vredesregeling van Dayton, die een eind maakte aan de gewelddadigheden in KroatiÃe en Bosnië. Het gebied bleef buiten schot. De kans op een totaal-oplossing voor heel Joegoslavië was daarmee verkeken.''

Dat zegt Jan Jansen (44) uit Zutphen, landenspecialist van Amnesty International met als aandachtsgebied Joegoslavië, Albanië en Macedonië. Onder de dreiging van NAVO-bombardementen op Servische troepen lopen de spanningen in het gebied steeds verder op. Dit weekeinde werden alle 1381 OVSE-waarnemers uit Kosovo teruggetrokken. Zij moesten toezicht houden op gewelddadigheden tussen het Servische leger en het Kosovo-bevrijdingsfront UCK. Onmiddellijk daarna begon het Servische leger een offensief, waarbij talrijke dorpen met granaten werden bestookt en tienduizenden etnische Albanezen op de vlucht werden gejaagd. Screbrenica blijft zich herhalen. NAVO-ingrijpen tegen de troepen van Milosevic lijkt onvermijdelijk.
Jansen, in het dagelijks leven gemeenteambtenaar in Brummen, bezocht de Joegoslavische provincie in de afgelopen jaren verschillende malen. Hij spreekt zelfs Albanees, de taal van de meerderheid (90 procent) in het door Serviërs (10 procent) overheerste gebied. Een zeldzaam specialisme, dat hem in staat stelt vluchtelingen en andere getuigen van gewelddadigheden en verkrachtigen van het rechtssysteem rechtstreeks te ondervragen. Dat leverde besprekingen op van de actuele situatie in bijvoorbeeld de Amnesty-jaarboeken en acht à negen kritische rapporten, die tijdens de vredesconferentie over Kosovo in Parijs óók op tafel lagen.

Taal is belangrijk

,,Eén van de basisfouten die worden gemaakt is dat de taal niet serieus wordt genomen. De laatste keer dat ik Kosovo bezocht werden vluchtelingen over door hen doorstane gruwelen ondervraagd door medewerkers van de Verenigde Naties. Dat gebeurde in het Servisch; de taal van de 'vijand'. Amnesty heeft als principe dat slachtoffers van onderdrukking zich moeten kunnen uiten in hun eigen taal. Toen ik me in 1985 voor Albanië ging interesseren begon ik met de studie, met behulp van een Albanese vluchteling. Ik volgde ook twee zomercursussen aan de universiteit van Pristina, de hoofdstad van Kosovo; toen nog een autonome provincie in de Joegoslavische republiek Servië.''
Jansen schudt de actuele gruwelijkheden in Kosovo uit de mouw: ,,Executies van burgers. Martelingen zijn sinds 1990 dagelijkse praktijk. Op verdwijningen volgen mysterieuze begrafenissen. Rechtzaken worden beslist op grond van afgedwongen getuigenissen en bekentenissen, door bevooroordeelde rechters en zonder dat er een advocaat aan te pas komt. Beschuldigingen zijn vaak vaag en onbewezen, zoals tegen 1800 Albanezen die worden verdacht van het samenwerken met 'terroristen'. Iemand kreeg vijf jaar wegens het bezit van een leeg schrift; volgens de aanklacht wilde hij er schema's in bijhouden van het wachtlopen in zijn dorp, omdat hij wilde vluchten. Dorpen worden ontruimd, mannen met onbekende bestemming weggevoerd. Iedereen is bewapend; moord is aan de orde van de dag. De verhoudingen zijn zo verpest dat het beetje vertrouwen dat er ondanks alles nog tussen Albanezen en Serviërs bestond voorgoed verdwenen is.''
Jansen is somber over de afloop. ,,Tot nu toe leken de ontwikkelingen minder slecht dan in Bosnië. Ondanks de gewelddadigheden waren alweer aardig wat vluchtelingen teruggekeerd naar hun huizen en hadden hun leven weer opgepakt. Intussen groeien de tegenstellingen tussen Serviërs en etnische Albanezen alleen nog maar. Zelfs al zou het komen tot ingrijpen van de NAVO, de stationering van een vredesmacht en het staken van de vijandelijkheden: de Servische minderheid in Kosovo is zwaar bewapend en is in staat om een guerrilla te beginnen.''

Slobodan Milosevic

De verhouding tussen Serviërs en Albanezen in Kosovo is altijd ongemakkelijk geweest. In de Tweede Wereldoorlog speelden de Duitsers handig op de anti-Servische sentimenten in door Kosovo en Albanië samen te voegen in een marionettenstaat. Later gaf Tito Kosovo binnen Servië een autonome status, die neerkam op zelfstandigheid zonder het recht zich af te scheiden. Begin jaren '90 speelde Milosevic in op het Servische nationalisme in de hele Joegoslavische federatie en ontnam Kosovo zijn autonomie. De Albanese politie werd vervangen door Serviërs, de universiteit van Pristina werd gesloten en in het ambtelijke apparaat werd het Albanees als voertaal afgeschaft.
Elders in het voormalige Joegoslavië laaiden jarenlang smeulende veenbranden op tot uitslaande vuurhaarden. Ze leidden in Kroatië en BosniÃe tot burgeroorlogen. Joegoslavië werd een vluchtelingenfabriek. Ook de onderdrukking in Kosovo werd steeds harder, maar trok nauwelijks buitenlandse aandacht. Algemeen wordt Milosevic gezien als de aanstichter van alle kwaad. Maar voor politieke oplossingen was hij ook onmisbaar. In Kroatië en Bosnië zwegen de wapens mede dankzij zijn invloed.

Hereniging?

Intussen is in Kosovo een nieuw 'Bosnië' ontstaan, waarbij de inzet van het overgrote deel van de bevolking niet langer terugkeer is van de autonomie, maar zelfstandigheid of aansluiting bij Albanië. Maar ook de NAVO wil daar vooralsnog niets van weten.
Jansen gelooft niet zo in een Albanese hereniging. ,,Toen in 1981 als gevolg van anti-Servische opstanden een vluchtelingenstroom richting Albanië ontstond, werd de helft van de vluchtelingen er gevangen gezet. Hereniging is voor de meeste Kosovaren niet aantrekkelijk. Albanië is een aanzienlijk primitiever samenleving en iedereen heeft er een Kalasjnikov. Joegoslavië heeft, hoe dan ook, een liberaler achtergrond. Maar aan één of andere vorm van autonomie valt volgens mij niet te ontkomen.''
De politici zoeken volgens de landenspecialist echter vooral naar een politieke oplossing en zien daarbij de mensenrechten gemakkelijk over het hoofd. ,,Amnesty wil duidelijk maken hoeveel met leed de gebeurtenissen gepaard gaan. Daar moet je wat aan doen, anders bereik je de vrede nooit.''


(23-3-1999) Bovenstaand artikel is een bewerking van een eerder concept, naar aanleiding van de actuele ontwikkelingen; de NAVO-aanval op Joegoslavië. Weggevallen is daarbij de volgende niet meer actuele maar wel relevante passage:

Intussen stapelt het westen in zijn behandeling van de problemen in Joegoslavië volgens hem nog steeds fout op fout. ,,Op het ogenblik is het terugsturen van Bosniërs aan de orde, omdat de situatie daar 'veilig' is. Maar men ziet daarbij over het hoofd dat dit de interne problemen daar alleen maar verergert. In Dayton is vastgesteld dat iedere vluchteling het recht heeft op terugkeer naar zijn eigen huis. Maar heel veel huizen zijn vernietigd of gebieden werden aan andere volkeren toegewezen. Dat betekent dat teruggekeerde vluchtelingen worden opgevangen in streken die voor vreemd zijn. Ze krijgen daar huizen toegewezen die van bijvoorbeeld gevluchte Serviërs zijn. Die kunnen daardoor ook niet terug, zodat de problemen vrijwel onoplosbaar worden.''



DUTCH COURAGE'S PRODUCTIONS
Documentaires: Arnhem Spookstad | Rees: De verzwegen deportatie | Kriegsgefangenenpost | Drama SS Pavon
Publicaties: Artikelen en features | Krapulistische oprispingen | 100 jaar Apeldoornse Courant
Webcams: World Webcam Monitor > Unprotected webcams > Cruiseship cams > List of webcams and more
Media: Press > TV > Radio & video > Twitter and more
World: Atlas | Natural events | Weather > Climate change | Disasters > Earth's End
Various: Dutch Courage's Boeken | Guitar at Charles Bridge | Contact

Aangepast zoeken
© André Horlings

Make a free website with Yola