Het laatste huis van Holland Island in oktober 2009. Het verdween in oktober 2010 volledig in de baai. (CC BY-SA 2.0 - baldeaglebluff - wiki)

Eiland VS verdwenen door elementen en zeespiegelrijzing

Het laatste huis van Holland Island

Door ANDRÉ HORLINGS

(30 december 2019) In de 17e eeuw vestigde de Amerikaanse kolonist Daniël Holland zich op een verlaten eiland in de Chesapeake Bay in de staat Maryland, aan de Amerikaanse oostkust. In de loop van de tijd zou Holland Island uitgroeien tot een bloeiende gemeenschap van bijna 360 inwoners in 1910, die vooral leefde van de visserij.

Maar storm, overstromingen en onstuimig weer teisterden het eiland, dat een onvaste bodem had van slik en klei, zonder rotsen. Na een tropische storm in 1918 zochten de bewoners hun heil op het vasteland. Wanhopige pogingen om de erosie een halt toe te roepen bleven zonder resultaat. Het laatste huis bezweek in 2010. Intussen is ook Holland Island, mede onder invloed van de zeespiegelrijzing, van de aardbodem verdwenen. Er resteert nog slechts een modderpoel.

Waar Daniël Holland vandaan kwam is onbekend. Mogelijk was hij een vroege emigrant uit het vaderland. De Verenigde Staten tellen zeker 28 plaatsen met de naam Holland, al werden die meestal gesticht in de grote emigratiegolf van de 19e eeuw.

Ontdekkingsreiziger

John Smith op een oude gravure (Publiek Domein – wiki) >

Begin 17e eeuw, in 1608, maakte de Engelse ontdekkingsreiziger John Smith twee reizen naar de Chesapeake Bay,. Hij ontmoette er soms vijandige inboorlingen, verkende de rivieren in een sjalot, een kleine houten boot, en zocht naar goud. Smith overleefde de beet van een giftige adelaarsrog die hij met een speer had gevangen, maar raakte in 1609 bij een brand ernstig gewond. Hij keerde terug naar Engeland waar hij een kaart van de baai publiceerde en in tijdschriften beschreef wat rondom had aangetrokken.

Smith beschreef de mogelijkheden van Chesapeake Bay paradijselijk:

Er is maar één ingang voor dit land over zee, en dat is aan de monding van een welgelegen baai, 18 of 20 mijl breed. De kaap in het zuiden heet Cape Henry, ter ere van onze meest nobele prins. Het land, witte heuvelachtige zandvlaktes met veel dennen en sparren langs de oevers. (...) Het land heeft het voorrecht te beschikken over de aangenaamste plaatsen die te vinden zijn, want er zijn grote en gemakkelijk bevaarbare rivieren. Hemel en aarde zijn nooit beter geschikt gemaakt om een woonplaats door de mens in te richten.

De Cheasapeake Baai op een kaart van 1620. Het noorden ligt rechts.

Erosie

Kaart van de Chesapeake Bay (CC BY-SA 3.0 – Kmusser – wiki) >

Rond 1900 was Holland Island één van de grootste bewoonde eilanden in de baai. De eilandgemeenschap beschikte over zeventig huizen, winkels en andere gebouwen. Het had een eigen postkantoor, een school met twee lokalen en twee onderwijzers, een kerk, een buurthuis, een arts en een honkbalteam dat met een boot naar de uitwedstrijden ging. De eilandbewoners leefden van werk op zee: vissen van oesters, krabben en elft, een haringsoort. Hun vloot bestond uit bijna 90 schepen, waarvan sommige op het eiland zelf waren gebouwd

. Maar het verblijf op Holland Island was niet zonder zorgen. Het onstuimige weer en de golven eisten hun tol. In 1914 begon de westkant van het eiland, waar zich de meeste huizen bevonden, ernstig te eroderen. Bewoners legden stenen muren aan voor een betere bescherming. Een gedeelte zag het echter al niet meer zitten en brak zijn huizen af om die naar het vasteland over te brengen. Zij hadden een voorspellende geest. Toen in 1918 de kerk het begaf als gevolg van een tropische storm pakte bijna iedereen zijn koffers. En toen die kerk in 1922 ook nog werd verplaatst naar Fairmount in Somerset aan de overkant was er bijna niemand meer over.

Het laatste huis was in 2010 nog een populare uitrustplek voor vogels. (Publiek domein – wiki)

‘Vergeet me niet’

Holland Island zou bijna driekwart eeuw verlaten, verwaarloosd en vrijwel onbewoond wachten op de vergetelheid. Maar in 1995 besloot Stephen White (video), een methodistische dominee die het eiland als jongeman al kende.

Grafstenen op Holland Island. De begraafplaatsen staan intussen onder water. (Publiek domein - wiki) >

Toen hij er jaren later één van de drie begraafplaatsen bezocht werd hij getroffen door de tekst op een grafsteen:

Vergeet me niet, is alles wat ik vraag (“Forget me not, is all I ask.”)

. Toen besloot hij Holland Island te redden. Hij kocht het eiland voor 70.000 dollar, richtte 'The Holland Island Preservation’ op en hoopte dat een rijke sponsor of de regering hem zou helpen.

Dat gebeurde niet, maar White en zijn vrouw maakten er toen een persoonlijk project van. Ze vulden urenlang zandzakken en brachten stenen naar het eiland om de erosie aan de kust te stoppen. Maar het project mislukte. In oktober 2010 stortte het laatste huis op het eiland in en viel in de baai. "Ik wist dat het een bovenmenselijke taak was", was zijn reactie. Zijn bezit was geslonken van 80 naar 60 hectare en stond grotendeels onder water.

Telkens als we een sterke noordwestenwind hadden verdween weer een halve meter. Orkaan Isabel (2003) was de ergste; de golven gingen dwars door het huis. Niemand hielp mee om het eiland te redden.

White verkocht Holland Island aan de Concorde Foundation die zichzelf onder meer tot taak stelt ‘de historische waarde van het eiland te behouden’ en jongeren wil inspireren om het culturele behoud van de Chesapeake Bay te beschermen. Op de site is een historische video te zien over het verleden van het eiland; zie hieronder.

Het verleden van Holland Island in beeld. Het geluid is niet best en de beelden zijn vaag, maar de geschiedenis wordt verdienstelijk in beeld gebracht. (Video Concorde Foundation)

Maar Schokland ‘bestaat’ nog

Het lot van Holland Island is vergelijkbaar met de teloorgang van ‘ons’ Schokland. Dat eiland in de Zuiderzee stond ook eeuwenlang bloot aan de elementen. Tijdens de stormvloed van 1825 kwam het hele eiland onder water te staan. Twintig huizen spoelden weg; er vielen dertien doden. Meer dan twee kilometer aan zeedijk werd vernield, de paalwering en de twee kerken raakten zwaar beschadigd. Het gehele eiland werd in 1859 op bevel van koning Willem III ontruimd, ook al omdat ook de armoede hemelschreiend was geworden. Anders was de stormvloed van 1916 wel fataal geworden.

Schokland. Schilderij van Hermannus Koekoek jr (1836-1909) uit ca 1860. (Bron: Zuiderzeemuseum Enkhuizen)

Maar Schokland is niet weggespoeld. In 1940 werd de dijk van de Noordoostpolder gesloten en Schokland binnen de Noordoostpolder ’gevangen’. Sindsdien zijn de contouren van het eiland nog steeds duidelijk te onderscheiden en is Schokland een belangrijk doel voor dagtripjes.

De teloorgang van Holland Island is te wijten aan een fatale combinatie van drie factoren. Het eiland bestond uit slik en klei zonder stevig fundament als rotsen. Het eiland moest een eeuwenlange aanval doorstaan van de elementen. Dat de erosie in de baai een natuurlijk element was blijkt uit de ervaring van ‘Reibakarei’; een onbekende vrouw die reageerde op een krantenbericht over Holland Island:

Ik ben opgegroeid bij de Chesapeake Bay, maar had nog nooit van Holland Island gehoord. Ik kan wel vertellen dat veel van de kleine eilanden die vroeger in de Chesapeake lagen, ook vrij snel verdwenen. Ik ben nu 26 en dat heb ik in mijn leven al een paar keer waargenomen. Ik kan me niet voorstellen hoe het landschap er over nog eens 26 jaar zal uitzien. Het is zielig. Werkelijk. Als / wanneer ik kinderen heb, zal ik ze nooit plaatsen kunnen laten zien waar ik zo dol op ben.

Zeespiegelrijzing

De toekomst ziet er inderdaad somber uit, zo blijkt uit een bericht van de Amerikaanse wetenschappelijke organisatie U.S. Geological Survey (USGS):

Het zuidelijke deel van Chesapeake Bay-ondervindt bodemdaling en stijgende waterstanden als gevolg van wereldwijde zeespiegelstijging. Bodemdaling wordt er waargenomen sinds de jaren 1940 met snelheden van 1,1 tot 4,8 millimeter per jaar en duurt voort. De regio heeft daardoor de hoogste zeespiegelstijging aan de Atlantische kust van de Verenigde Staten. Bodemdaling was verantwoordelijk voor meer dan de helft van de relatieve zeespiegelstijging. Hij verhoogt het risico op overstromingen, wat economische, ecologische en menselijke gezondheidseffecten heeft voor de dichtbevolkte en ecologisch belangrijke zuidelijke regio van Chesapeake Bay. Bovendien draagt glaciale isostatische aanpassing, ofwel het buigen van de aardkorst in reactie op gletsjervorming en smelten van landijs, waarschijnlijk ook bij aan bodemdaling in de regio.

De drie begraafplaatsen op Holland Island liggen intussen onder water.

De restanten van het laatste huis staan nu bloot aan eb en vloed (Publiek Domein – wiki)

Meer weten: Herinnering aan een verloren eiland: Ballad of Holland Island

Dit verhaal werd op 30 december 2019 epubliceerd op Historiek.net