Wegener en de Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa)

18-03-2000: Het recht van de sterkste
18-03-2000: De NMa is een autoriteit
15-03-2000: NMa zet streep door moeizaam fusieproces
14-03-2000: NVJ-voorzitter Abram laakt 'kwalijke voorstelling van zaken' door NMa
13-03-2000: Van één abonnee naar 1,3 miljoen
13-03-2000: NMa is een `kartelwaakhond'


Door ANDRÉ HORLINGS

Het recht van de sterkste

(18 maart 2000) 'Opbrengstgroei is in de dagbladsector nauwelijks meer te bereiken. De kostenstructuur valt nog maar moeizaam te verbeteren. De economische rentabiliteit van de dagbladexploitatie wordt structureel ondergraven'. Dat was in 1998 één van de conclusies in een proefschrift van P. Hendriks over dagbladmanagement. Het Bedrijfsfonds voor de Pers, dat het handhaven en bevorderen van de pluriformiteit van de media tot doel heeft, constateerde in hetzelfde jaar dat (hogere) rendementseisen een steeds grotere druk uitoefenen op journalistieke arbeid. `Gevreesd moet worden voor het voortbestaan van afzonderlijke redactioneel zelfstandige kranten binnen concerns'.

Kennelijk heeft de Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) daar goed nota van genomen. Aan de overname van de VNU-dagbladen werd als voorwaarde gesteld dat Wegener op zoek moet naar een koper voor zijn edities in het concurrentiegebied met De Gelderlander. Arnhemse Courant en delen van Gelders Dagblad worden uit het concern getild om hun bestaan onafhankelijk van Wegener voort te zetten.

Slecht gesternte

Maar dat gebeurt onder een slecht gesternte. De 'nieuwe' oude krant, met een oplage van ruim 46.000, mist een eigen infrastructuur en moet gaan concurreren met het machtige Wegener (1,3 miljoen abonnees). Al in 1992, toen Het Nieuwsblad in Tilburg opging in Brabants Dagblad, stelde de toenmalige uitgever VNU vast dat een krant met een oplage van 50.000 niet levensvatbaar meer is. Vier jaar later constateerde de NDP van de dagbladuitgevers dat 'vooral kleine kranten met een oplage van 40.000 exemplaren het moeilijk hebben'. Het Bedrijfsfonds voor de Pers signaleerde vorig jaar dat 'nu nog zelfstandige kleinere kranten nadelen ervaren van de concentratie': het 'gezamenlijke' ANP levert minder achtergrondverhalen af terwijl de tarieven stijgen, en de loonsverhogingen voor journalisten zijn gebaseerd op de rendementen van de grote ondernemingen.

Cultuurverschil

Ron Rijntjes, secretaris van de dagbladsector binnen het Nederlands Uitgevers Verbond, constateert een enorme kloof in het denken van NMa en dagbladuitgevers. ,,We spreken verschillende talen. De NMa is nogal rigide bezig om de vrije markteconomie te beschermen; veronderstelt dat concurrentie uiteindelijk leidt tot lagere prijzen voor de consument. Hij vraagt zich af of er wel een serieuze koper kan worden gevonden om zo'n 'relatief kleine krant' over te nemen en de 'ongelijke strijd' met Wegener in Arnhem aan te gaan. ,,Hoe moet die losgekoppelde krant de concurrentie gaan bevorderen? Uiteindelijk geldt het recht van de sterkste. Als die wint is de dagbladtitel verloren.''

Wettelijke eis

Het Bedrijfsfonds voor de Pers zal de eventuele koper overigens enig soelaas kunnen bieden. De 'nieuwe' oude krant zal voor steunverlening ongetwijfeld kunnen voldoen aan de wettelijke eis 'nieuws, analyse, commentaar en achtergrondinformatie te bevatten over een gevarieerd deel van de maatschappelijke actualiteit'. Of het project ook `uitzicht biedt op een rendabele exploitatie binnen een redelijke periode' is echter een heel andere vraag.


Rechter gaf organisatie tot nu toe gelijk

De NMa is een autoriteit

(18 maart 2000) Een fusie van Staatsloterij, Lotto en Bank-Giroloterij werd verboden. Die zou leiden tot een 'economische machtspositie die concurrentie belemmert'; er bleven te weinig aanbieders over. NOS en HMG moeten de programmagegevens van hun omroepen 'tegen een redelijk tarief' verkopen aan De Telegraaf. Krantenuitgever Wegener moet een deel van zijn editie in Zuid-Gelderland in de verkoop doen, anders kon de overname van vier VNU-dagbladen niet doorgaan.

Het is maar een greep uit de besluiten van de 'kartelwaakhond' Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa), die toezicht houdt op naleving van de Mededingingswet. Die geldt sinds 1 januari 1998. Tal van tot dan toe gangbare afspraken tussen bedrijven over prijzen en marktafstemming werden daarmee verboden. Directeur-generaal mr. A.W. Kist omschreef de functie van de NMa als 'de waakhond van de economische democratie'.
Volgens de Mededingingswet moeten concentraties van ondernemingen boven een bepaalde omzet 'preventief' worden getoetst; ze moeten vooraf worden gemeld en mogen pas doorgaan na toestemming. Er is sprake van 'grote' concentraties bij ondernemingen met een gezamenlijke omzet van meer dan 250 miljoen gulden of van minimaal 30 miljoen in Nederland. Kist vindt die ondergrens overigens te laag. ,,We worden overspoeld met kleine zaken die veel tijd vragen. Je zit zo aan 30 miljoen. Laat die guppies maar zwemmen.''

Gevreesd

De NMa heeft zich in de afgelopen jaren ontwikkeld tot een gevreesde autoriteit. De beslissingen van de 'kartelpolitie' hebben tot nu toe al verschillende ondernemers uit hun droomwereld wakkergeschud. De Free Record Shop hoopte zich meester te maken van een deel van de boekenmarkt door onder de 'vaste' boekenprijs van de uitgevers te duiken. Maar de NMa stelde vast dat die door de regering werd vastgelegd tot 2005 en dat de Europese Commissie zich daarbij heeft neergelegd. Het staat overigens iedereen vrij om goedkopere boeken in België te kopen, waar deze prijsafspraak niet geldt. Tegen de overname van KBB door Vendex, waardoor de warenhuizen Vroom & Dreesmann, Hema en De Bijenkorf in één hand komen, bestond echter geen bezwaar. Bekeken wordt nog of kabelgigant UPC de tv-zender SBS-6 wel over mag nemen en of concurrerende stations op die manier kunnen worden benadeeld.

In beroep

Wegener is in beroep gegaan tegen de gedwongen verkoop van de Arnhemse Courant en een aantal edities van het Gelders Dagblad. Afgezien van de vraag of het kan lukken een koper te vinden voor dat onderdeel, dat in feite opnieuw moet worden opgezet, moet die 'nieuwe' krant straks als concurrent optreden van het regionaal oppermachige dagbladconcern. Maar de voorzet werd gegeven door bestuursvoorzitter Houwert zelf, die zegt voor de keuze te zijn gesteld z'n hand óf z'n pink te moeten missen en erkende uiteindelijk 'met pijn' voor z'n pink te zullen kiezen.
Veel conclusies van de NMa hebben geleid tot stormen van kritiek. In zeven gevallen kwam de rechter er aan te pas om het laatste woord te spreken. Tot nu toe werd de organisatie in alle gevallen in het gelijk gesteld.


Zie ook: (niet meer digitaal beschikbaar)
NMa-beslissing dreunt na
Hoofdredacteur Gert Selles waarschuwt voor krabbelaars uit Meppel en Barneveld: 'Opgeven Arnhem nachtmerrie'
Directeur Victor Doorn: 'Dagblad met concurrentie lang niet altijd beter'


NMa zet streep door moeizaam fusieproces

(15 maart 2000) De Arnhemse Courant, opgericht in 1813, is na het Haarlems Dagblad de oudste krant van Nederland. Grote inspirator van het aanvankelijk landelijk verschijnende invloedrijke dagblad was de liberale leider Johan Rudolf Thorbecke (1798-1872). De toenmalige hoofdredacteur en directeur stonden uiterst kritisch tegenover het koningshuis, zodat ze meer tijd in de gevangenis doorbrachten dan achter het bureau.

In de loop van de tijd groeide de aandacht voor de regionale berichtgeving. De schaalvergroting de jaren zestig bracht de krant onder de vleugels van uitgeverij Van der Loeff in Enschede. In 1990 werd het bedrijf onderdeel van de Oostelijke Dagbladen Combinatie, waarbinnen vier krantenbedrijven gingen samenwerken: Tubantia/Hengelo's Dagblad/Dagblad van het Oosten, Twentse Courant/Overijssels Dagblad, Arnhemse Courant/Graafschapbode/Edese Courant/Nijmeegs Dagblad, Deventer Dagblad/Zutphens Dagblad/Sallands Dagblad/Gelders-Overijsselse Courant. Al anderhalf jaar jaar later werd de ODC overgenomen door Wegener.
Wegener zelf ontstond in 1903, als Nieuwe Apeldoornsche Courant, die het koningshuis in zijn statuten juist een warm hart toedroeg. De krant nam in de loop van de tijd enkele kleine dagbladen over in onder meer Tiel en Veenendaal. Pas in 1981, met de overname van Utrechts Nieuwsblad/Amersfoortse Courant, ging Wegener een serieuze rol ging spelen op de Nederlandse dagbladmarkt. Naast de aankoop van ODC volgde bovendien de overname van Tijl in Zwolle, Sijthoff in Den Haag en Provinciale Zeeuwse Courant in Vlissingen.

Grote slag

In september vorig jaar dacht Wegener zijn laatste grote slag te slaan. Uitgever VNU zette zijn kranten De Gelderlander, Brabants Dagblad/Eindhovens Dagblad, BN/De Stem en De Limburger in de etalage. Wegener hapte toe, met de bedoeling De Limburger door te verkopen aan De Telegraaf. Voor het bevestigen van de aankoop restte nog maar één formaliteit: toestemming van de Nederlandsde Mededingingsautoriteit (NMa).
Die volgde afgelopen maandag. Nog steeds wrijven vriend en vijand van Wegener zich verbijsterd in de ogen. De overname mag, mits Wegener zijn dagbladen in de 'overlappingsgebieden', waar nu nog concurrentie wordt ervaren van de regionale edities van De Gelderlander, in de verkoop gooit.

Merkbare fusie

De huidige edities van Arnhemse Courant en Gelders Dagblad in Achterhoek, Liemers, Graafschap, Betuwe, Vallei en de Zuid-Veluwe ontstonden in 1994 na een moeizaam fusieproces, dat drie jaar eerder mogelijk was geworden door de overname van ODC. De veranderingen die daarmee gepaard gingen kunnen geen enkele lezer zijn ontgaan. Het ingewikkelde fusieproces heeft het geduld van abonnees en journalisten danig op de proef gesteld.
Al in 1992 namen Wegener en ODC een voorschot op de verdergaande samenwerking door hun zieltogende edities in Ede, Wageningen en Veenendaal op te laten gaan in een gezamenlijke uitgave Gelders Dagblad. In 1994 werd de fusie uitgebreid tot het hele verschijningsgebied van het cluster Wegener Uitgeverij Gelderland-Overijssel (WUGO). Dat ging gepaard met een ingrijpende wijziging in de organisatie, lay-out en indeling van de kranten, terwijl diverse historische titels verdwenen: Graafschapbode, Noord-Veluws Dagblad, Nijmeegs Dagblad, Zutphens Dagblad, Sallands Dagblad en Gelders-Overijsselse Courant. Ze werden vervangen door Gelders Dagblad of Overijssels Dagblad. De WUGO-dagbladen kregen zeventien edities en een centrale redactie in Apeldoorn.

Loskoppeling

De voorwaarde van de NMa aan Wegener om zijn zuidelijke WUGO-dagbladen in de verkoop te doen schept alleen maar onzekerheden voor de ruim 46.000 abonnees, 100 medewerkers en adverteerders. Al tien jaar geleden gold als norm dat een krant met minder dan 40.000 abonnees niet levenvatbaar was. Sindsdien is het klimaat in de dagbladwereld alleen maar ruwer geworden en is nieuws 'gratis' op te halen op internet en op het treinperron. De 'nieuwe' oude krant ontbeert een eigen infrastructuur, een binnen- en buitenlandredactie en een drukpers. Bovendien krijgt de krant te maken met ongetwijfeld scherpe regionale concurrentie van het nieuwe Wegener.
Daarnaast wordt de structuur van wat van WUGO overblijft danig aangetast. Intern wordt al hard gewerkt aan een plan voor de overgang van de kranten in Overijssel -- Deventer Dagblad en Overijssels Dagblad -- als ochtendblad naar 'Zwolle'. In Gelderland blijft dan alleen de Apeldoornse Courant en de edities in Epe, Zutphen en Lochem van Gelders Dagblad over. Aangevuld, uiteraard, met de tot nu toe concurrerende edities van De Gelderlander.
De NMa zet simpelweg een streep door het moeizame fusieproces, dat toch al bepaald niet schadevrij verliep. Het ziet er naar uit dat de medewerkers in Arnhem en omgeving, die zich jarenlang uit de naad hebben gewerkt, opnieuw kunnen beginnen.


NVJ-voorzitter laakt 'kwalijke voorstelling van zaken'

Abram: 'Voorwaarde NMa ontbeert logica'

(14 maart 2000) ,,U bent op zoek naar de logica? Dan kunt u wel ophouden, want die zit er niet in.'' Ron Abram, voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ), reageert bitter op het besluit van de Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) dat de overname van de VNU-dagbladen door Wegener alleen door mag gaan wanneer het Apeldoornse krantenconcern zijn edities in Arnhem, Achterhoek, Betuwe en omstreken in de etalage zet. Tegelijk voorziet hij problemen bij de voorgenomen doorverkoop van het VNU-dagblad De Limburger aan De Telegraaf. ,,Als dat fout gaat zit Wegener wel met een foutje in de financiering van 400 miljoen gulden.''

De journalistieke vakbondsleider heeft een kater overgehouden aan de bijeenkomst waarop de NMa gisteren de voorwaarden bekendmaakte voor zijn goedkeuring van het journalistieke samenwerkingsverband, waardoor Wegener rond dertig procent van de Nederlandse dagbladmarkt in handen krijgt en ruim de helft (1,19 miljoen) van de totale oplage (2,37 miljoen) van de regionale kranten. ,,Directeur-generaal mr. A.W. Kist meldde dat Wegener zelf met het voorstel was gekomen. Dat is een kwalijke voorstelling van zaken. Het gebeurde met het pistool tegen de slaap, anders zou goedkeuring uitblijven. We zijn blij dat Wegener een kort geding heeft aangekondigd.''
De gang van zaken werd gisteren bevestigd door Jan Houwert, voorzitter van de Raad van Bestuur van Wegener: ,,Wanneer we er uiteindelijk toe worden gedwongen zullen we er uitvoering aan geven. Maar het blijft bizar.''

46.000 lezers

Bij de gedwongen verkoop van Arnhemse Courant en aanverwante edities gaat het om een beperkt aantal van ruim 46.000 lezers. Abram ziet dat nog niet zo gauw gebeuren. ,,Is er op de onzekere dagbladmarkt een koper te vinden die er voldoende geld voor over heeft en de krant een structuur wil geven waardoor opgebokst kan worden tegen de stevige Wegener-concurrentie? Het besluit betekent een langdurige periode van onzekerheid voor 107 werknemers.''
Net zo min heeft Abram logica ontdekt in het gedwongen afstoten van negen huis-aan-huisbladen in Gelderland en Zeeland. ,,Alsof dat enig effect zal hebben op de sterke positie van Wegener.'' Abram laakt de 'vreemde opvatting' van het begrip 'pluriformiteit', zoals dat door Kist veelvuldig werd gehanteerd. ,,Het hele besluit handelt over aanbieders, lezers en adverteerders. Nergens klinkt de stem van de redacties door; van de journalisten die voor die lezers werken. Wat betreft de Provinciale Zeeuwse Courant en BN/De Stem is zelfs bepaald dat ze in hun redactiestatuten op moeten nemen dat ze actief blijven in respectievelijk West-Brabant en Zeeuws-Vlaanderen. Dat hadden ze hooguit kunnen vrágen, maar het wordt opgelegd. De NMa gaat hier op de stoel van de redacties zitten.''

Mierenneuken

De NVJ-voorzitter vreest bovendien dat de voorgenomen doorverkoop door Wegener van het VNU-dagblad De Limburger ,,met deze mierenneukerige voorwaarden'' ernstig in gevaar komt. ,,Ik kan me nu niet meer voorstellen dat de NMa daar wél mee akkoord gaat; althans dat De Telegraaf de koper wordt. In zijn motivatie neemt de organisatie daar echter al wel een voorschot op: 'De sterke positie van Wegener wordt verzwakt door (...) de garantie dat Wegener geen duurzame zeggenschap zal verwerven in De Limburger'. Wanneer De Telegraaf niet mag, dan zit Wegener wel met een foutje van 400 miljoen gulden. Al zal het vinden van een koper voor De Limburger gemakkelijker zijn dan voor de Arnhemse Courant.'' De uitspraak wordt over veertien dagen verwacht.


Zie ook (14-03) - niet meer digitaal beschikbaar:
BDU en Boom Pers in race voor Arnhemse Courant
NMa-opdracht om kranten te verkopen onbegrijpelijk


Van één abonnee naar 1,3 miljoen

< Johan Wegener, de grondlegger van Wegener.

(13 maart 2000) Johan Frederik Wegener begon in 1903 in Apeldoorn met één abonnee de 'Nieuwe Apeldoornsche Courant'. De `Apeldoornsche' bestond al en werd korte tijd later overgenomen, maar tot 1981 was het 'Wegener Couranten Concern', dat ook nog dagbladen kocht in Tiel, Veenendaal, Emmen en Winschoten, een kleine speler op de Nederlandse markt. De noordelijke bladen werden later overigens weer afgestoten.

In 1981 volgde echter de overname van Utrechts Nieuwsblad/Amersfoortse Courant, en sindsdien breidde de invloed van het Apeldoornse bedrijf zich als een olievlek uit over Nederland. Tijl (Zwolle), het dagbladgedeelte van Kluwer (Deventer), Sijthoff (Den Haag), de Oostelijke Dagbladen Combinatie (Twente, Achterhoek, Arnhem) en Provinciale Zeeuwse Courant kwamen onder de Wegener-paraplu en namen vaak nevenactiviteiten mee.
Als vier van de vijf VNU-dagbladen zich daarbij voegen (Dagblad De Limburger gaat naar De Telegraaf) is Wegener dé uitgever van regionale dagbladen in heel Nederland, op de drie noordelijke provincies, Noord-Holland en Limburg na. De gezamenlijke oplage bedraagt dan 1,3 miljoen per dag. Het totale aandeel op de Nederlandse dagbladmarkt is met ca. 30 procent bijna net zo groot als van De Telegraaf en de vijf landelijke kranten van Perscombinatie. De nieuwe combinatie boekte in 1998 een omzet van 2,2 miljard gulden.

Rendement

VNU ontstond in 1964 uit een fusie tussen De Spaarnestad in Haarlem en Cebema in 's-Hertogenbosch. Tot de belangrijkste activiteiten van de multinational, met 15.000 werknemers in meer dan twintig landen, behoort het uitgeven van publiekstijdschriften, telefoongidsen en informatiediensten, business informatie en educatieve uitgaven.
Ook de regionale dagbladsector -- De Gelderlander, Dagblad De Limburger, BN/De Stem en Brabants Dagblad/Eindhovens Dagblad -- floreerde, maar droeg in de ogen van het concern, dat uitbreiding zoekt in multimediale activiteiten, te weinig bij aan de winst. Ondanks het rendement van 16 procent werden werden de 800.000 abonnees in augustus vorig jaar gezamenlijk in de etalage gezet. Wegener hapte gretig toe.


NMa is een `kartelwaakhond'

(13 maart 2000) De Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) is de 'kartelwaakhond van Nederland'. De organisatie is belast met de uitvoering van de Mededingingswet, die sinds 1 januari 1998 geldt voor alle ondernemingen die actief zijn op de Nederlandse markt. Concurrentie is heilzaam en garandeert het publiek de laagste prijzen en/of de beste dienstverlening, aldus de filosofie van de NMa. Daarom zijn kartels (afspraken tussen concurrenten), misbruik van een economische machtspositie en concentraties van ondernemingen zonder voorafgaande melding taboe. Toestemming wordt echter pas verleend wanneer de voordelen voor de consument groter zijn dan de nadelen.

Als gevolg van de overname van de VNU-dagbladen krijgt Wegener in een belangrijk deel van Nederland, met name in Gelderland en Noord-Brabant, een unieke positie op het gebied van het uitgeven van regionale dagbladen, huis-aan-huisbladen en kabelkranten. De NMa hield zich in de afgelopen maanden met name bezig met de vraag of de onderneming daardoor zo machtig wordt, dat Wegener uiteindelijk ongehinderd zelf zijn tarieven zou kunnen gaan bepalen voor abonnees en adverteerders.
Na een eerste verkenning sprak de NMa de vrees uit dat met name in de regio's Arnnhem-Nijmegen, Twente en Terneuzen een `monopoliepositie op de lezersmarkt' zou kunnen ontstaan. Nu nog hebben de lezers daar (als uitzondering in Nederland) de keuze uit verschillende kranten. Voor regionaal nieuws is de burger er straks geheel op één concern aangewezen.


Zie ook (13-3) - niet meer digitaal beschikbaar:
Wegener moet 'Arnhem' verkopen
'Beslissing van NMa diep tragisch'
Journalistenbond slaat achterover van verbazing
Zoek verder bij Apeldoornse Courant Online



DUTCH COURAGE'S PRODUCTIONS
Documentaires: Arnhem Spookstad | Rees: De verzwegen deportatie | Kriegsgefangenenpost | Drama SS Pavon
Publicaties: Artikelen en features | Krapulistische oprispingen | 100 jaar Apeldoornse Courant
Webcams: World Webcam Monitor > Unprotected webcams > Cruiseship cams > List of webcams and more
Media: Press > TV > Radio & video > Twitter and more
World: Atlas | Natural events | Weather > Climate change | Disasters > Earth's End
Various: Dutch Courage's Boeken | Guitar at Charles Bridge | Contact

Aangepast zoeken
© André Horlings

Make a free website with Yola