WorldVolcanoes

Wereldkaart van vulkanen (Mapsofworld.com). Klik kaart voor details over erupties.

Een vulkaanexplosie, zoals in september 1997 op het Caribische eiland Montserrat werd verwacht, zorgt overal ter wereld voor fantastische zonsondergangen. Dat blijkt uit talloze verslagen die over de eruptie van de Krakatau in 1883 bewaard zijn gebleven. Maar de enorme hoeveelheden stof in de atmosfeer kunnen ook zoveel warmte tegenhouden dat mondiaal de oogsten mislukken. Zelfs zou vliegen weleens onmogelijk kunnen worden.

Erupties kunnen vliegen onmogelijk maken

Vulkaanstof veroorzaakt fraaie zonsondergangen

Door ANDRÉ HORLINGS

(3 september 1997) Het beeld staat veel mensen nog helder voor ogen: de doodsstrijd van de 14-jarige Omaira Sanchez (YouTube) uit Colombia in 1985. Haar voeten zaten klem tussen wrakstukken van haar ouderlijk huis, dat was verwoest door een modderstroom die zich van de hellingen van de Nevado del Ruiz was stortte nadat de vulkaan tot uitbarsting was gekomen. Zestig lange uren vocht ze voor haar leven, tot aan haar kin in het water. Maar alle reddingspogingen mislukten. Haar dood werd wereldnieuws, maar ze was lang niet het enige slachtoffer. Als gevolg van de eruptie kwamen 25.000 mensen om het leven.

De uitbarsting van de Nevado del Ruiz was de op vier na dodelijkste in de geschiedenis en staat op 9 in de top-10 van krachtigste erupties. Aan de hand van geschreven bronnen wordt het totaal aantal slachtoffers in de loop van de historie geschat op meer dan 230.000. Ze kwamen op zeer verschillende manieren om het leven, want vulkanische activiteit kent vele variaties. De mensen stierven als gevolg van asregens, lava- en modderstromen, vloedgolven, hongersnood, en zelfs ook doordat een gloeiend hete luchtbal van de hellingen kwam rollen, zoals in 1902 gebeurde toen op het Caribische eiland Martinique 29.000 mensen verzengden in een letterlijke 'hittegolf' uit de krater van Mount Pelee.

1815: Tambora, Indonesie

Tambora De Tambora in Indonesië (Volcanicvolcanoes.blogspot.com) >

De uitbarsting van de Tambora op het Indonesische eiland Sumbawa in 1815 is naar alle waarschijnlijkheid de allerkrachtigste en dodelijkste geweest die ooit is voorgekomen. Het is de enige eruptie die op de Vulkanische Explosie-Index (VEI), een soort Schaal van Richter voor vulkanen, een 7 heeft gekregen. Het geweld van de Santorini in 1628 voor Christus en van de Krakatau in 1883 valt daarbij in het niet. Door de uitbarsting zelf kwamen zo'n 10.000 mensen om het leven. Maar ook de oogst werd geheel vernietigd, waardoor 80.000 anderen stierven als gevolg van hongersnood.
Volgens ooggetuigen spuwde de krater op 10 april onmetelijk hoge vuurzuilen uit en veranderden de hellingen in een brandende zee, die langzaam naar beneden zakte. Het dorp Tambora werd eerst bekogeld met puimsteen en een uur later door gloeiende as. Daarna explodeerde de vulkaan. Het geluid van het natuurgeweld werd tot op 1200 km van het eiland waargenomen. Er kwam zoveel stof vrij dat het rond 600 km van Sumbawa twee dagen pikkedonker bleef. Een onvoorstelbaar grote hoeveelheid materie werd diep in de atmosfeer gestoten en begon in de hogere luchtlagen aan een wereldreis. In Londen toverden de zonsop- en ondergangen eind juni en later in september ongekend schitterende patronen aan de hemel; een jaar later werd de zon in het noordoosten van de Verenigde Staten door het stof nagenoeg verduisterd. In Europa en Noord-Amerika ging 1816 de geschiedenis in als 'het jaar zonder zomer'. Overal mislukten oogsten en ontstond hongersnood. Veel mensen geloofden dat het eind van de wereld nabij was.

1628 v.C.: Santorini, Griekenland

Santorini < Schilderij van de eruptie van de Santorini, die 3500 jaar geleden de Minoïsche beschaving verwoestte (ExploreCrete.com)

De stofwolken die in 1628 voor Christus vanaf het Griekse eiland Thera en in 1883 door de Krakatau in de atmosfeer werden gestoten waren volgens meteorologen niet half zo dicht dan die van de Tambora. Maar beide vulkaaneilanden werden nagenoeg vernietigd en er bleef slechts een fractie van over.
Thera zakte nagenoeg in zee; alleen de vulkaan Santorini bestaat nog. Betrouwbare ooggetuigeverslagen van de ramp zijn niet bewaard gebleven. Hoeveel doden er vielen is onbekend, al werden ongetwijfeld vele bewoners van andere Griekse eilanden, zoals Kreta, het slachtoffer van vloedgolven. De archeologen moeten het hebben van geologisch onderzoek. Daaruit wordt onder meer afgeleid dat de explosie van Thera vijf tot zes maal krachtiger moet zijn geweest dan die van de Krakatau 3500 jaar later. De eruptie viel samen met de uittocht van de Israëlieten uit Egypte en dat verklaart wellicht het verschijnsel dat in het bijbelboek Exodus 13:21 wordt beschreven: ,,De Here ging voor hen uit, des daags in een wolkkolom om hen te leiden op de weg, en des nachts in een vuurkolom om hun voor te lichten, zodat zij dag en nacht konden voortgaan''.

1883: Krakatau, Indonesie

Krakatau Tekening van de eruptie van de Krakatau in 1883 (Fohn.net/biggest-tsunami/) Tekening P. Hedervari, National Geophysical Data Center >

Rakata, Verlaten Eiland en Lang Eiland liggen in de Indonesiche archipel tussen Java en Sumatra. De drie eilandjes zijn de restanten van de Krakatau; tot 1883 een grote vulkaan. Bij verschillende explosies zonk het overige deel weg in het water. Minstens 36.417 mensen werden gedood. De zonsondergangen in de volgende jaren, veroorzaakt door enorme hoeveelheden stof in de atmosfeer, zijn onvergetelijk gebleken.
De gevolgen waren enorm. De explosies waren hoorbaar tot op Rodriguez Island in de Indische Oceaan, ruim 4600 km naar het oosten. De Sundastraat werd nagenoeg verduisterd. Asregens vielen op Singapore (840 km) en de Keeling-eilanden (1150 km). Volgens ooggetuigen werden 40 meter (!) hoge vloedgolven veroorzaakt, waardoor 165 kustdorpen wegspoelden. Nog in Aden werd een plotselinge verhoging van het waterpeil geregistreerd, twaalf uur na de uitbarsting - een schip had voor de reis twaalf dagen nodig. Een luchtdrukgolf verspreidde zich in alle richtingen rond de wereld, was onderweg op alle barometers te volgen en bereikte na vijf dagen de andere kant van de aarde. Drie maanden later veroorzaakte de zon zo'n merkwaardige vuurgloed dat in New York de brandweer uitrukte, tevergeefs op zoek naar de brand. De gemiddelde temperatuur daalde met 1,8 graden en bleef tot 1888 over de hele wereld onder normaal.

1980: St. Helens, Washington, VS

StHelens < Webcam van de Mount St. Helens (Mount St. Helens VolcanoCams)

Bij de eruptie van Mount St. Helens in 1980 kwamen 'slechts' 58 mensen om het leven. De uitbarsting kondigde zich al geruime tijd van tevoren aan in de vorm van een uiterst onrustige bodem, zodat een grootscheepse evacuatie op gang was gekomen. Terecht: op 15 mei werd de top van de 2900 meter hoge berg in de Amerikaanse staat Washington finaal weggeslagen. Op slag was de vulkaan 400 meter lager. Bovendien ontstond een 600 meter diepe krater met een diameter van drie kilometer. Binnen vijftien minuten had de rookkolom een hoogte van 24 km bereikt. De enorme stofwolk reisde in vijftien dagen de wereld rond.
Het geweld was enorm. De bossen op de hellingen knapten af als luciferhoutjes. Met het hout dat verloren ging hadden 300.000 eensgezinswoningen kunnen worden gebouwd, zo berekenden de Amerikanen. De asregen bedekte de omgeving tot op een afstand van 25 km. Tweehonderd huizen, 27 bruggen, ruim 300 km verkeersweg en bijna 25 km spoorrails gingen verloren. Volgens de staat Washington kwamen 7000 elanden, herten en beren en nagenoeg alle kleine velddieren om het leven en stierf vrijwel elke vogel in het getroffen gebied. Als gevolg van modderstromen werden rivieren uit hun bedding geslagen, waardoor 12 miljoen jonge zalmen werden vernietigd.

79: Vesuvius, Italie

Vesuvius De eruptie van de Vesuvius in 79 na Christus (Soulje.nl/Vesuvius) >

De Vesuvius in Italie is een van de gewelddadigste vulkanen ter wereld. Sinds het begin van de jaartelling kwam het zeker dertig keer tot een uitbarsting, waarbij soms honderden slachtoffers vielen. De meest beruchte eruptie was die van het jaar 79, toen Pompeii, Herculaneum, Stabiae en tientallen dorpen werden bedolven onder een regen van as, stoom, water en zand. Volgens sommige bronnen kwamen meer dan 20.000 mensen om het leven, maar de officiele wetenschap houdt het op circa 3350.
Het was de eerste vulkaanuitbarsting waarover een uitvoerig verslag bewaard is gebleven. Een van de slachtoffers was Plinius Major, Plinius de Oudere, een van de beroemdste politici in het Romeinse rijk. Zijn adoptieve zoon Plinius Minor (de Jongere) deed in brieven aan de geschiedschrijver Tacitus verslag van de ramp. Volgens hem verscheen aan de horizon een opmerkelijke wolk. Kort daarna bracht een bode een alarmerende boodschap van een bewoner van de hellingen van de Vesuvius: de vulkaan was uitgebarsten en er restte geen andere vluchtweg meer dan over de zee. De eruptie prikkelde de wetenschappelijke belangstelling van Plinius, die onmiddellijk met een boot koers zette naar de overkant van de baai. Onderweg dicteerde hij zijn bevindingen aan een bediende. ,,Hij kwam zo dicht bij de berg, dat de sintels, die steeds groter en heter werden, in de schepen vielen, samen met puimsteen en gloeiende rotsen.'' Ook de zee kwam in beroering; trok weg en kwam terug met enorme golven. Het werd avond; de vlammen van de vulkaan en de brandende dorpen op de hellingen verlichtten het nachtelijk uitspansel. Plinius beschermde zich tegen de asregen onder een zeildoek. Een vlammend brok gesteente, voorafgegaan dor een wolk zwavel, veroorzaakte paniek in de boot. ,,Hij stond op, met hulp van twee bedienden, en viel onmiddellijk dood neer. Hij was, veronderstel ik, gestikt door een verderfelijke damp.'' Veel plaatsen verdwenen en werden vergeten. Pompeii werd herontdekt toen in 1748 overblijfselen werden teruggevonden, waaronder gemummificeerde lichamen van mensen die, plat op de grond, met de hand voor de mond, hun longen tegen de hitte trachtten te beschermen.

1991: Pinatubo, Filippijnen

Pinatubo < De krater van de Pinatubo is gevuld met kristalhelder water (Sarcasm-aside.blogspot.com)

De Pinatubo op de Filippijnen is volgens vulkanologen al zeven miljoen jaar actief. De afgelopen vier eeuwen was er echter nauwelijks activiteit, tot het in juni 1991 weer tot een uitbarsting kwam. Het was de krachtigste eruptie die deze eeuw is geregistreerd. De uitbarsting werd op 9 juni ingeleid met grote stoomwolken die vanuit spleten in de bergwand kwamen. Op 13 juni deden zich drie enorme explosies voor; twee dagen later gevolgd door een vierde. De aarde schokte, 'de dag werd een nacht'; 843 mensen konden niet meer ontsnappen en stierven in het geweld. De Marounot-rivier liep vol met modder, aarde en rotsen; het water baande zich vijftien kilometer verder een nieuwe weg. Vijf miljard kubieke meter as en stof werd tot 30 km hoog in de atmosfeer geslingerd. Korte tijd later vielen asregens in Rusland en Noord-Amerika. De temperatuur op aarde daalde met gemiddeld een graad Celsius. Op 15 juni werden nog 19 uitbarstingen geregistreerd. Daarmee was het geweld voorbij; in de dagen die volgden werden alleen nog maar enkele zwakke aardbevingen waargenomen.

1902: Mount Pelee, Martinique

Pelee Foto van de eruptie van Mount Pelée in 1902 (Tsunami Page of Dr. George P.C.) >

Het jaar 1902 werd berucht vanwege zijn erupties. Op de eilanden Martinique en St. Vincent in het Caribisch gebied en in Guatemala kwamen vulkanen tot uitbarsting. De meest opmerkelijke ramp trof Martinique, waar de vulkaan Mount Pel¨ee in april wolken as begon uit te stoten over de stad St. Pierre en naburige dorpen. De aarde was veertien dagen lang onrustig, tot in de vroege ochtend van 8 mei een gigantische ontploffing volgde. Een gloeiend hete luchtwolk, met temperaturen van ver boven de 100 graden Celsius, raasde over de hellingen naar beneden. Drie minuten later waren in St. Piere en omgeving 29.000 mensen dood. In het stadje overleefden slechts vier mensen het opmerkelijke natuurverschijnsel. Een tweede eruptie in augustus doodde 2000 mensen die net weer terug waren gekeerd.
Een van de mensen die het na konden vertellen was Raoul Sartanet, die zijn leven dankte aan moord. Hij overleefde dankzij de dikke muren van de gevangenis, die hem binnen moesten houden maar die nu de ergste hitte buiten hield. ,,Ik voelde dat er een ramp aan de gang was. Ik schreeuwde naar de bewakers dat ze me moesten bevrijden, maar niemand antwoordde. Het werd zo donker als de nacht, en plotseling was er een heldere gloed te zien; rood, groen en opnieuw rood. De gevangenis stortte gedeeltelijk in onder het geweld van gloeiend gesteente. Ik zag de zusters uit het klooster hier vlakbij naar buiten komen om de slachtoffers te helpen, maar zij werden ingesloten door bergen as en stromende lava. Ik wendde mijn hoofd af van wat er verder gebeurde; daarna waren alleen nog zwart geblakende lichamen te zien''.
Op 24 oktober ontwaakte in Guatemala de vulkaan Santa Maria uit een eeuwenlange slaap. Het werd de op vier na krachtigste uitbarsting in de geschiedenis. De hele top van de 3700 meter hoge berg werd weggeslagen. Er kwamen rond 6000 mensen om het leven. De meesten schuilden in hun huizen op de hellingen tevergeefs tegen het geweld. Ze werden verpletterd door soms gigantische rotsblokken die naar beneden kwamen rollen. Een half jaar eerder was elders in Guatemala de stad Retalbulen al onder lava bedekt door de vulkaan Tacona: 1000 slachtoffers.

1783: Laki, IJsland

Laki < Laki in 1783 (6 deadliest eruptions ZME Science)

Sinds de Noormannen in zich in 874 op IJsland vestigden heeft de Laki, een spleetvulkaan ten westen van de grote gletsjer Vatnajökull, maar één eruptie gehad: in 1783. Maar dat was tegelijk de krachtigste die ooit ergens op aarde heeft plaatsgevonden. In de tijd van zeven maanden stroomde vijftien kubieke kilometer (!) lava uit de verschillende gaten en werd een oppervlak van 565 vierkante kilometer met het kokende gesteente overdekt, soms tot een hoogte van enkele tientallen meters. Er kwam zo'n enorme massa aardstof uit de kraters naar buiten dat het gehele oppervlak van Nederland ermee met dertig centimeter zou kunnen worden opgehoogd.
De uitbarsting van de Laki betekende voor IJsland niets minder dan een enorme catastrofe. Tegelijk met de eruptie kwam een blauwachtig gas vrij, dat het plantenleven over een groot deel van het eiland totaal vernietigde. Paarden, schapen en runderen vonden de dood, deels door het inademen van de giftige gassen, deels door het eten van vergiftigde gewassen. Hierdoor ontstond plotseling een groot tekort aan voedsel en door de lamentabele economische situatie van het land in die tijd kon deze klap niet worden opgevangen. Ongeveer tienduizend mensen, een vijfde deel van de toenmalige IJslandse bevolking, stierven de hongerdood. De blauwachtige nevel verspreidde zich over een enorm gebied. Hij was zo dicht van structuur, dat hij boven vrijwel geheel Europa een een belangrijk deel van Azië te zien is geweest. Indirect veroorzaakte de Laki zelfs de Franse revolutie!

(Toegevoegd op 17 april 2010, na toelichting van geoloog Salomon Kronenberg bij Pauw en Witteman op de aswolk van de IJslandse vulkaan Eyjafjallajökull, die het luchtverkeer boven een groot deel van Europa platlegde. Hij maakte duidelijk dat de Laki in dit overzicht niet kon worden gemist.)


Luchtverkeer in gevaar door vulkanische as

Op deze satellietfoto van 5 februari 1998 zijn nog duidelijk de aswolken gezien die door de vulkaan van Montserrat werden uitgestoten. Bron: National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA).

Drie van de krachtigste vulkaanuitbarstingen, maar ook een reeks kleinere erupties, deden zich voor in de laatste twee decennia. Asresten van de erupties van de St. Helens, Nevado del Ruiz en Pinatubo bevinden zich nog steeds in de atmosfeer. Volgens het Canadese meteorologische centrum rapporteerden in de afgelopen vijftien jaar meer dan tachtig vliegtuigen dat ze dwars door vulkanische stofwolken waren gevlogen. Vaak resulteerde dat in een aanzienlijke schade aan de motoren, al bleven rampen tot nu toe uit.
Wanneer de vulkaan van Montserrat explodeert zullen de problemen alleen nog maar verder doen toenemen. In de eerste weken na zo'n uitbarsting reizen grote concentraties stof en as in alle mogelijke richtingen rond de aarde. De kans is niet denkbeeldig dat daardoor in sommige delen van de wereld een tijdelijk vliegverbod wordt afgekondigd. Evenmin dat, misschien pas over vele jaren, ergens een vliegtuig neerstort dat hoog in de lucht fatale averij heeft opgelopen. Maar de zonsondergangen zullen vooralsnog onvergetelijk zijn.

Zie ook: World Webcam Monitor Disasters 3/4: Image of the Day, Floods, Tsunami, Volcanoes



DUTCH COURAGE'S PRODUCTIONS
Documentaires: Arnhem Spookstad | Rees: De verzwegen deportatie | Kriegsgefangenenpost | Drama SS Pavon
Publicaties: Artikelen en features | Krapulistische oprispingen | 100 jaar Apeldoornse Courant
Webcams: World Webcam Monitor > Unprotected webcams > Cruiseship cams > List of webcams and more
Media: Press > TV > Radio & video > Twitter and more
World: Atlas | Natural events | Weather > Climate change | Disasters > Earth's End
Various: Dutch Courage's Boeken | Guitar at Charles Bridge | Contact

Aangepast zoeken
© André Horlings