Oorlogen maken tegenwoordig vooral burgerslachtoffers

De escalatie van de eeuw

Door ANDRé HORLINGS

(13 maart 1999) De oorlog van de eeuw? Drs. Dick Leurdijk van het Nederlands Instituut voor Internationale Betrekkingen 'Clingendael' hoeft er niet lang over na te denken. ,,Natuurlijk is dat de Tweede Wereldoorlog. De mate van het geweld en de wereldomvattende omvang spreken voor zich. Maar ook de tientallen miljoenen slachtoffers, het betrekken van de burgers bij de strijd en het welbewuste gebruik van massavernietigingswapens tegen bepaalde bevolkingsgroepen - in dit geval ten koste van zes miljoen joden - maken dat deze oorlog het bevattingsvermogen ver te boven gaat. Maar voor een tweede plaats is er een hele reeks gegadigden.''

Eigenlijk is 'oorlog' volgens de specialist op het gebied van internationale betrekkingen geen vast begrip, en daardoor moeilijk definieerbaar. ,,Volgens veel Fransen was 1914-1918 de Oorlog van de Eeuw. Het front van toen loopt er nog altijd zichtbaar door het landschap. Fransen en Britten gedenken hun doden nog steeds op 11 november, de datum van de wapenstilstand. En in zekere zin was de Eerste Wereldoorlog de opmaat voor de Tweede. Wij zijn ons daar niet zo van bewust, omdat de strijd zich afspeelde buiten onze grenzen.''
Sinds 1914 heeft er volgens Leurdijk een ongekende escalatie van het geweld plaatsgevonden en die lijkt nog niet afgelopen. ,,De Eerste Wereldoorlog kenmerkte zich door een mensonterende inzet van militairen, die vier jaar lang tegenover elkaar in de loopgraven lagen en met honderdduizenden tegelijk stierven bij pogingen om enkele honderden meters terreinwinst te boeken. Er werden gruwelijke nieuwe wapens ingezet, waaronder gifgas, maar de strijd was vooral een militaire aangelegenheid.''

Beschaving

Europa laat zich er graag op voor staan de 'bakermat van de beschaving' te zijn. Maar feit is, aldus Leurdijk, dat de twee vernietigingsoorlogen van deze eeuw op ons continent hun oorprong vonden. Terwijl de strijd tegen Nazi-Duitsland nog aan de gang was tekende zich bovendien het volgende conflict al weer aan: de 'Koude Oorlog'. ,,Die vond een belangrijke voedingsbodem in het bezit van atoomwapens. Ondanks de onvermijdelijke prijs van wederzijdse vernietiging was een atoomoorlog een reëele optie. De dreiging leidde tot een ongekende wapenwedloop. Maar met het ineenstorten van het communisme als machtsbasis voor de Sovjet-Unie is het gevaar van een gewapend conflict tussen Oost en West nagenoeg verdwenen.''
Gewelddadige conflicten tussen landen komen steeds minder voor, constateert Leurdijk. ,,De oorlog in Indo-China (1954-1979) was nog een min of meer klassieke strijd tussen twee partijen, elk met steun van wereldmachten van Oost en West. Onmiddellijk na afloop verschoof het accent naar de burgers. In Cambodja ontketende Pol Pot een genocide die een half tot drie miljoen Cambodjanen het leven kostte. De oorlog tussen Irak en Iran tussen 1980 en 1988 was de laatste echte strijd tussen twee verschillende landen, al kreeg de Golfoorlog van 1991 tegen Irak, vanwege de inval van Saddam Hoessein in Koeweit, door de geallieerde samenwerking wel weer een globale dimensie.''
Het accent is vandaag volstrekt naar de burgeroorlogen verschoven. ,,De genocide op Tutsi's in Ruanda tussen maart en juli 1994, ten koste van een half miljoen tot een miljoen slachtoffers, was welbewust door de Hutu's gepland en maakte duidelijk dat voor etnische zuiveringen geen geavanceerde wapens nodig zijn. In het voormalige JoegoslaviÃe stonden ServiÃers, Kroaten en moslems elkaar naar het leven en die oorlog gaat intussen vooral ten koste van burgerslachtoffers in Kosovo. Al deze conflicten woekerden al, maar werden door de min of meer machteloze buitenwereld op hun beloop gelaten. Joegoslavië en Ruanda maken de fatale gevolgen van de escalatie duidelijk.''
Vandaar dat er volgens hem behoefte is aan sturingsmechanismen. ,,Op het ogenblik wordt verondersteld dat conflicten kunnen worden bezworen door middel van bemiddeling, hulpverlening en/of het inzetten van vredesmachten. Maar hoe dat effectief kan zijn is vooralsnog niet duidelijk. Daarvoor is medewerking nodig van de strijdende partijen. Soms blijken die daar niets voor te voelen. Hulpverleners wordt het werk onmogelijk gemaakt en vredeskorpsen worden middel in de strijd. Srebrenica heeft dat Nederland pijnlijk duidelijk gemaakt. Wat dat betreft is een tendens ingezet die voor de volgende eeuw tot grote somberheid stemt.''

(Millenniumserie: De oorlog van de eeuw)

DUTCH COURAGE'S PRODUCTIONS
Documentaires: Arnhem Spookstad | Rees: De verzwegen deportatie | Kriegsgefangenenpost | Drama SS Pavon
Publicaties: Artikelen en features | Krapulistische oprispingen | 100 jaar Apeldoornse Courant
Webcams: World Webcam Monitor > Unprotected webcams > Cruiseship cams > List of webcams and more
Media: Press > TV > Radio & video > Twitter and more
World: Atlas | Natural events | Weather > Climate change | Disasters > Earth's End
Various: Dutch Courage's Boeken | Guitar at Charles Bridge | Contact

Aangepast zoeken
© André Horlings

Make a free website with Yola