Sfeer naar hoogtepunt op 68e verjaardag van Alexander Dubcek

Tsjechen maken feest van staking

Door ANDRÉ HORLINGS

(dinsdag 28 november 1989) Van de ene minuut op de andere veranderde Praag gistermiddag in een heksenketel. Klokslag twaalf uur werd de stad ondergedompeld in een kakofonie van geluiden. Sirenes gingen loeien, claxons toeteren, kerkklokken beieren; alles wat lawaai kon maken werd ingeschakeld. De 'Generalni Stavka' was begonnen; de algemene staking, die twee uur zou duren. De Tsjechoslowaken maakten er een daverend feest van . En Dubcek was ook nog jarig.

De staking bracht in heel Tsjechoslowakije miljoenen mensen op de been. Klokslag twaalf uur stroomden de fabrieken, de kantoren, de winkels en de scholen leeg. Arbeiders verzamelden zich voor de fabriekspoort, gingen er in discussie of werden toegesproken. Kantoorbedienden gingen met spandoeken op mars. Winkelmeisjes stonden lachend voor de deur. Scholieren trokken hand in hand in lange slingers door de straten. Taxi's reden in een grote optocht door de stad. Auto's toeterden voor demonstranten en kregen het V-teken terug. De trams stonden de eerste vijf minuten stil, om solidariteit te tonen; meestaken was verboden.

Hoogtepunt

staking

Engelse vertaling stakingsoproep (JoeWein.de)

De Tsjechoslowaken slaagden erin de elfde dag sinds het neerslaan van het studentenprotest op 17 november naar een alweer nieuw hoogtepunt te tillen. Op de staking volgde een nieuwe manifestatie op het Wenceslasplein, dat gisteren dus tweemaal volstroomde.
De verandering is compleet. Veertien dagen geleden nog waren 'samenscholingen' er taboe en was de politie er alom tegenwoordig. Nu stond de dichtstbijzijnde (zichtbare) agent een kilometer weg het verkeer te regelen.
Zelfs de Tsjechoslowaakse radio deed mee en speelde de plaat 'Power to the people', Alle macht aan het volk, en - net twee dagen te laat - 'We shall overcome', in het Tsjechisch. Maar een rechtstreekse uitzending van de betoging was er niet bij. Radio en tv volstonden met korte nieuwsflitsen.
De staking was vorige week afgekondigd door ‘Burger Forum', een platform waarin de oppositie zich verenigde. Doel was de regering verder onder druk te zetten. De belangrijkste eisen waren echter al ingewilligd: de gehele politieke top was vervangen, alle politieke gevangenen zijn vrij en er komt een onderzoek naar de gebeurtenissen van 17 november. Nu werd de staking een demonstratie voor democratie en vrijheid en tegen een verder afglijden naar een totale crisis. Burger Forum heeft besloten op het hoogtepunt te stoppen. Vandaag wordt er niet meer gedemonstreerd op het Wenceslasplein. Vanaf vandaag moet de belofte worden omgezet in harde afspraken. De dialoog met premier Adamec, die minimaal moet uitmonden in een overeenkomst voor het houden van vrije verkiezingen, is vandaag begonnen.

Vastberaden

Strike Arbeiders trekken de kar van de staking op 27 november (Foto Jiří Všetečka, New York Times) >

Honderdduizenden namen gisteren al vroeg een voorproefje op de staking en verlieten hun arbeidsplaats eerder, om op weg te gaan naar het Wenceslasplein. Al vroeg in de ochtenduren stroomden honderden mensen het plein op, rond tien uur waren het er duizenden en tegen elf uur tienduizenden. Ze droegen een zee mee van wit-blauw-rode vlaggen. Elders hingen die aan hijskranen, uit de ramen en zelfs als een vlieger in de lucht.

Fabriekswijk

Om half twaalf waren de toegangswegen haast verstopt door de massa, die over de gehele breedte van de straten vastberaden richting Wenceslas marcheerde. Op spandoeken lieten ze weten welke bedrijven ze vertegenwoordigden.
Maar ook elders waren manifestaties. In de industriewijk Karlin trokken grote groepen demonstranten naar de fabriekspoort van de grote Tsjechoslowaakse machinefabriek CTK, waar in totaal 20.000 mensen werken. Sprekers uit alle geledingen van de fabriek getuigden er van hun solidariteit met wat er door de studenten op gang was gebracht, en van hun vastberaden wil aan een nieuw, democratisch Tsjechoslowakije mee te werken.
De tienduizenden toehoorders moesten het doen zonder de gigantische luidsprekersinstallaties die in het centrum staan opgesteld, maar iedereen luisterde muisstil toe, zodat de redevoeringen ook op honderden meters afstand te volgen waren. De stilte werd slechts onderbroken door toejuichingen, applaus en fluitconcerten.

Ontspannen

De 'Praagse Lente' is weer terug, niet alleen politiek, maar ook op straat. Tientallen mensen drongen om een auto heen omdat er een buitenlands tijdschrift uit 1968 voor de ruiten hing, met een reportage over het neerslaan van de hervormingen. Veel mensen zien voor het eerst de foto's waarop de studenten in discussie zijn met 'Iwan', de Russische soldaten, en van bloed op de plaats waar een slachtoffer viel. De muurkranten op de etalageruiten worden per dag ververst en de nieuwe teksten, oproepen, eisen, verklaringen en slogans worden gretig gelezen.
Een cartoon van een mannetje dat een bekentenis doet: 'Ik steel, ik bedrieg, ik betaal mijn schulden niet, maar ik maak geen politieke vergissingen', veroorzaakt spontaan gelach. Dat is opvallend, want ondanks de enorme veranderingen overheerst nog steeds de ernst. Er wordt door de Tsjechoslowaken bijzonder weinig gelachen.

Fotos Felicitaties

< Foto’s van Dubcek en Gorbatsjov illustreren de hoop op hervormingen in Tsjechoslowakije (Foto Joe Wein).

Op diverse spandoeken werd Alexander Dubcek gefeliciteerd met zijn 68e verjaardag. Kennelijk is ergens een pers aan het rollen gegaan, want het aantal portretten op straat van de leider van de Praagse Lente groeit met het uur. Het is een foto uit 1968, toen hij 21 jaar jonger was en sindsdien was zijn naam - laat staan zijn hoofd - taboe.
De officiële pers, de radio en de televisie in Tsjechoslowakije zijn nog niet geheel bekeerd. In commentaren is gewezen op de enorme schade die door de staking zou worden veroorzaakt. Een zegsman van de CTK-fabrieken beloofde dat de verloren arbeidstijd zou worden goed gemaakt. 'Wij zijn bereid twee vrije zaterdagen te werken, zonder betaling... in de week van de eerste vrije verkiezingen'.
De klok op de hoek van het Wenceslasplein en zijn belangrijkste zijstraat, die ruim een week lang stil stond op vijf voor twaalf, geeft weer normaal de tijd aan.

Verder naar: 'Ik ben bang. Ik ben nog steeds zò bang'

Zie ook:

- The Velvet Revolution 20 Years Later (TIME Magazine)



DUTCH COURAGE'S PRODUCTIONS
Documentaires: Arnhem Spookstad | Rees: De verzwegen deportatie | Kriegsgefangenenpost | Drama SS Pavon
Publicaties: Artikelen en features | Krapulistische oprispingen | 100 jaar Apeldoornse Courant
Webcams: World Webcam Monitor > Unprotected webcams > Cruiseship cams > List of webcams and more
Media: Press > TV > Radio & video > Twitter and more
World: Atlas | Natural events | Weather > Climate change | Disasters > Earth's End
Various: Dutch Courage's Boeken | Guitar at Charles Bridge | Contact

Aangepast zoeken
© André Horlings

Make a free website with Yola